“Mama, ik heb je zo gemist”

Heb je je ooit afgevraagd hoe een kind zich voelt wanneer een van zijn ouders ziek is? Stel je voor dat je slechts 9 jaar oud bent, bijna 10, en je moeder heeft borstkanker gehad. Ze moest vaak naar het ziekenhuis voor zware behandelingen, en jij herinnert je vooral dat ze er niet was, zowel lichamelijk als emotioneel. Ik sprak erover met een jongen in een gezin waar ik kom. Zijn oprechte woorden raakten me diep.

De pijn van het gemis

In de periode dat zijn moeder borstkanker had, was de jongen nog erg jong. Maar hij herinnert zich die tijd nog goed. Samen met zijn moeder waren we in gesprek en vroeg ik hem wat het ergste van die tijd was, dat hij zich nog kon herinneren. “Dat je er niet was”, antwoordde hij. Die simpele zin onthulde de pijn van het gemis, de tijd dat zijn moeder er niet kon zijn op de manier die hij nodig had. 

Zijn uitspraak riep schuldgevoelens op bij zijn moeder. Het raakte zijn moeder op een manier die je je niet kunt voorstellen. Ze heeft er alles aan gedaan om er te zijn voor haar kinderen, ondanks de ziekte en de zware behandelingen. Maar vanuit het perspectief van het kind voelde het anders. Eigenlijk zegt hij daarmee “Ik heb je zo gemist in die tijd en ik had je zo hard nodig”.

Behoefte aan steun

De open en eerlijke reactie van de jongen laat zien welke impact het op kinderen heeft als een ouder vecht tegen een ziekte. Het laat zien hoe een kind die leegte ervaart, zelfs als zijn ouders hun uiterste best doen om er te zijn. Het is geen beschuldiging, maar een uiting van zijn verlangen en behoefte aan steun.

Er is geen gids voor het omgaan met ziekte in een familie, maar begrip en open communicatie zijn cruciaal. Voor een kind kan het lastig zijn gevoelens te uiten, omdat hij niet ‘tot last wil zijn’ in een toch al moeilijke tijd. Merk je dat je kind zich afsluit? Schakel dan hulp in van een buitenstaander waar hij ongefilterd zijn verhaal kwijt kan. Dat een vriend of familielid zijn, of een rouw- en verliesbegeleider. Zo kwam ik ook als rouw- en verliesbegeleider terecht in het gezin van deze jongen. Samen werkten we aan open communicatie en maakten we ruimte voor alle gevoelens. Op die manier werkten we ook aan de onzichtbare pijn van afwezigheid.

Ziekte of verlies in het gezin

Heb jij in je gezin te maken met ziekte of verlies? Aarzel dan niet om contact op te nemen om te kijken of ik iets voor jullie kan betekenen. Ik loop graag een tijdje met jullie mee.

Tips voor rouw en verlies

Wat is de beste manier om te rouwen? Als rouw- en verliesbegeleider zag ik de afgelopen jaren heel wat mensen worstelen met rouw en verlies. Iedereen bewandelt het pad van rouw op zijn eigen manier. Er is geen goed of fout! En rouw stopt nooit, je draagt het je hele verdere leven met je mee. Ik zal je dan ook nooit vertellen wat je wel en niet moet doen. Wel deel ik graag een paar van mijn tips met je. Om je op weg te helpen, zodat je steeds een stapje verder komt. 

Erken je emoties

Rouw komt met een chaos aan emoties. Het is niet altijd makkelijk om die emoties te erkennen en de vrije loop te laten. Toch mogen ze er allemaal zijn: boosheid, verdriet, angst, verwarring, vreugde en opluchting. Wees dus niet bang om te huilen, boos te zijn of je verdrietig te voelen. Het is normaal en gezond om verschillende emoties te ervaren tijdens het rouwproces, daar hoef je je niet voor te schamen. Emoties vertellen een verhaal en maken ons iets duidelijk wat we met woorden niet kunnen verwoorden.

Geef ruimte aan rouw

Geef jezelf de tijd en ruimte om te rouwen. Hoe lang? Daar staat geen tijd voor. Elk rouwproces is uniek. Neem de tijd om te reflecteren, herinneringen op te halen en je gevoelens te uiten. Dit kan in de vorm van schrijven, praten met anderen, creatieve activiteiten of gewoon stille momenten voor jezelf.

Zoek ondersteuning

Zoek steun bij vrienden, familie of een rouw- en verliesbegeleider. Praat over je gevoelens en deel je ervaringen met anderen die begripvol zijn. Rouw kan voelen als een doolhof. Professionele begeleiding kan waardevol zijn om je te helpen bij het navigeren door het rouwproces. Je moet het wel zelf doen, maar niet alleen!

Hoewel het als een enorme stap kan voelen, is het goed om je te blijven verbinden met je omgeving. Even naar buiten voor een wandelingetje, een boodschap doen of de kinderen naar school brengen bijvoorbeeld. 

Wees lief voor jezelf

Rouw kan fysiek en emotioneel uitputtend zijn. Zorg goed voor jezelf door voldoende rust te nemen, gezond te eten en regelmatig te bewegen. Probeer ook momenten van ontspanning in te bouwen en activiteiten te doen die je energie geven. Neem de tijd om dingen te doen waar je van geniet, zoals wandelen in de natuur, het lezen van een goed boek of het luisteren naar rustgevende muziek of een podcast (zoals de podcast Rouwen & Bouwen van DURV). Geef jezelf toestemming om momenten van vreugde te ervaren, zelfs te midden van rouw.

Gaat het niet zoals je wil of heb je het gevoel dat de maatschappij vanalles van je verwacht? Probeer dan geduldig met jezelf te zijn. Rouw heeft geen vastgestelde tijdslijn. Iedereen rouwt op zijn eigen tempo en dat is volkomen normaal. Geef jezelf de ruimte en het geduld om te helen. Veroordeel jezelf niet, maar wees mild en begripvol voor jezelf tijdens dit proces.

Je hoeft het niet alleen te doen

Rouw is een persoonlijke reis en het is belangrijk om jezelf toe te staan om het op jouw eigen manier te ervaren. Deze tips kunnen je helpen bij het navigeren door het rouwproces en het vinden van heling. En onthoud: Je moet het wel zelf doen, maar niet alleen. Wil je eens met mij sparren om te kijken of ik je verder op weg kan helpen? Neem dan gerust contact op.

Betekenisvol ouderschap bij ziekte en overlijden van je kind

Hoe geef je vorm aan het ouderschap als je kind ongeneeslijk ziek is? Wat zou je je kind graag beschermen tegen al het lijden. Je wil een goede ouder zijn voor je zieke kind, maar ook voor eventuele andere kinderen in je gezin. Het ‘gewone’ dagelijkse leven gaat door, terwijl jouw leven op zijn kop staat. Ook in de nasleep van het verlies van je kind kan het moeilijk zijn om je weg te vinden. Hoe geef je betekenis aan het leven nu je kind er niet meer is?

Jouw unieke rouwpad

Het is goed om te weten dat iedereen anders rouwt. Er is geen goed of fout. Je mag jezelf de ruimte geven om te rouwen op jouw eigen unieke manier, zonder oordeel. Erken de chaos aan emoties en de complexiteit van rouw. Het wordt niet geleidelijk minder. Rouw heeft pieken en dalen en heel veel verschillende emoties. Dat is volkomen normaal.

Blijvende liefde voor je overleden kind

Het vinden van betekenisvol ouderschap betekent ook het herdefiniëren van je rol als oude. Het verliezen van je kind heeft impact op elke vezel in je lijf en op elke stap die je als ouder zet. Je kunt je kind niet meer knuffelen, opvoeden of troosten, maar de liefde voor je kind blijft voortbestaan. Het kan helpen om creatieve manieren te vinden om die liefde te uiten. Je kunt bijvoorbeeld een herinneringsaltaar in huis maken, een jaarlijkse herdenkingsceremonie organiseren of brieven schrijven aan je overleden kind. 

Betekenisvol ouderschap door steun aan anderen

Om betekenisvol ouderschap in te vullen kun je je kind ook blijven eren door je in te zetten voor anderen. Je kunt andere ouders in rouw steunen, vrijwilligerswerk doen of betrokken zijn bij liefdadigheidsinstellingen. Daarbij kun je kiezen voor organisaties die passen bij de interesses of passies van je kind, of bijvoorbeeld bij de ziekte waaraan je kind is overleden. Door jezelf in te zetten voor zaken die je kind na aan het hart lagen, kun je hun leven voortzetten en betekenis geven aan je ouderschap. Sommige ouders richten een stichting op met de naam van hun kind, om zo het bestaansrecht van hun overleden kind te borgen. De naam van je kind blijft dan genoemd worden, dat is zo belangrijk! 

Ervaringen en gevoelens delen

Rouw kan bijzonder eenzaam voelen, zelfs als je nooit alleen bent. Zoek steun bij andere ouders in rouw of bijvoorbeeld bij een rouw- en verliesbegeleider. Het delen van je ervaringen en gevoelens met mensen die hetzelfde hebben meegemaakt, kan een bron van troost en begrip zijn. En vergeet niet om ook met je partner in gesprek te blijven. Jullie zijn allebei een kind verloren. Hoe je dat beleeft is voor iedereen anders, maar door te blijven verbinden kunnen jullie elkaar ondersteunen in het vinden van betekenis in het ouderschap na verlies.

Zorg goed voor jezelf

Goed voor jezelf zorgen is enorm belangrijk in tijden van rouw. Toch wordt hier vaak maar weinig aandacht aan besteed. Met je verstand op nul probeer je vooral te overleven en niet teveel te voelen. Maar rouw put je emotioneel, fysiek en mentaal uit. Heb compassie voor jezelf, neem rust wanneer dat nodig is, doe dingen waar je van oplaadt en geef jezelf emotionele toestemming om te rouwen op jouw eigen tempo.

Sta jezelf ook emotioneel toe om weer te mogen genieten. Je hoeft niet te lijden zoals je kind heeft geleden. Rouw kent pieken en dalen, goede en slechte dagen. Je mag genieten van de fijne momenten. Door goed voor jezelf te zorgen, kun je er (op den duur) ook beter voor anderen zijn en je betekenisvol ouderschap voortzetten.

Leef een leven vol betekenis en liefde

Jij blijft voor altijd de ouder van je overleden kind, een papa of mama met lege armen. Het verlies van een kind is onherstelbaar, maar betekenisvol ouderschap kan een bron van kracht en heling zijn. Door je liefde voort te zetten, de naam van je kind blijven noemen en jezelf te omringen met steun, kun je een betekenisvolle weg vinden in het ouderschap na het verlies. Het is een reis die moed, veerkracht en compassie vereist. Je mag er zijn en je mag leren om anders vast te houden vanuit liefde en betekenis.

Rouw bij kinderen: vertrouw op je gevoel

Kinderen en rouw. Waar doe je goed aan? Wat vertel je wel en wat niet? Het zijn lastige keuzes die je liever niet zou maken. Hoe weet je wat de beste manier is om om te gaan met het verdriet van je kinderen? En wat vinden anderen daarvan? Vooral die laatste vraag lijkt soms een grote rol te spelen bij hoe je omgaat met je kinderen. Toch is het goed die zorg los te laten en te vertrouwen op je gevoel. Je hoeft niet alles te beredeneren. Door te kijken naar je kinderen en je intuïtie te gebruiken, voel je wat ze nodig hebben. Daar mag je op vertrouwen!

Wat vertel ik mijn zoon over het overlijden van Omi?

Ze zeggen weleens dat je als ouders het beste weet wat je kinderen nodig hebben. Dat dit ook geldt in periodes van rouw en verlies, blijkt uit een gesprek dat ik pas online met een moeder had.

Moeder: Bij mijn zoontje van 5 is de dood de laatste tijd een heel actueel onderwerp. Ook in zijn dromen ‘s nachts komt het onderwerp aan bod. En nu is gisterenochtend mijn oma overleden. Toen ik op het punt stond om naar haar toe te gaan, vroeg mijn zoon of ik een foto wilde maken zodat hij kan zien dat ze echt dood is. 

Toen ik later weer thuis kwam vroeg hij of hij ook nog naar Omi mocht. Hij ziet dat zijn opa en oma, zijn oom en ik wel gaan. Ik denk dat hij er ook deel van wil zijn. Maar ik vraag me af of dat verstandig is. Omi is toch anders dan ze was. Al zijn vragen beantwoord ik eerlijk, maar ik weet niet of ik hem hier wel aan moet blootstellen? Mijn partner vindt van niet, maar ik twijfel.. 

Sabina: Wat mooi dat je zoon zo duidelijk aangeeft waar hij behoefte aan heeft. Ik  zie vaak bij kinderen dat ze echt behoefte hebben aan een realiteitscheck: Is iemand wel echt dood? Hoe ziet dat er uit? Waar ga je naartoe als je dood bent? Voor kinderen in rouw is dat heel normaal. Maar voor de omgeving zijn de vragen vaak lastig en confronterend. 

Mijn advies is om kinderen met liefde, warmte, openheid en eerlijkheid te laten ontdekken dat de dood niet eng of gek is. Ruimte geven voor vragen is heel helpend voor de ontwikkeling. Natuurlijk leg je dingen uit op een manier die past bij de leeftijd van een kind. Maar alles wat je niet vertelt of wat je achterhoudt, gaat een kind zelf invullen met magisch denken. Juist dan ontstaan angst en enge dromen. Leven en dood horen bij elkaar en het is fijn als kinderen dat van papa en mama mogen leren. Om praktisch handen en voeten te geven aan rouw kan het helpen je zoon iets moois voor Omi te laten maken als manier van afscheid nemen.

Ruimte voor vragen

Mijn antwoord aan moeder bevestigde wat zij al dacht. Door ruimte te bieden aan alle vragen die haar zoon had, kon hij grip krijgen op de situatie. Samen zijn ze voor de uitvaart ook nog bij Omi gaan kijken. Bij de uitvaart bracht hij een mooie tekening voor Omi mee met daarop een prachtige weergave van zijn gevoelens en beleving rondom haar overlijden. Zo mooi! 

Iedereen rouwt anders

Wat jouw kind nodig heeft na het overlijden van een dierbare is vooraf moeilijk te voorspellen. Door te kijken en te luisteren ontdek je wat er in je kind omgaat. Kinderen zijn daarin ook echt mooie leermeesters voor ons als volwassenen! Door zoveel mogelijk tegemoet te komen aan de behoeften van je kind leer je hem dat iedereen anders met rouw om gaat. En dat dat helemaal oké is. 

Luister naar je intuïtie en laat je niet afleiden door de meningen van mensen uit de omgeving. Jij kent je eigen kind het best. Jij weet wat hij nodig heeft. Vertrouw op je gevoel!

De impact van aanraken

Net geboren baby’s krijgen er geen genoeg van: Huid-op-huidcontact. In de eerste weken na de geboorte knuffelen we ons suf! Niemand die daar van opkijkt. Maar dat aanraking ook bij volwassenen nog diepe impact heeft, daar staan we vaak te weinig bij stil. Sterker nog, aanraking is van levensbelang.

Het knuffelhormoon

Wanneer iemand je aanraakt, gebeurt er iets bijzonders in je lichaam. Er worden diverse hormonen aangemaakt, zoals oxytocine, dopamine en endorfine. Oxytocine, ook wel het ‘knuffelhormoon’ genoemd, wordt vooral vrijgemaakt bij huidcontact. Tegelijkertijd daalt het stresshormoon cortisol in je lichaam. Hierdoor voel je je ontspannen, veilig en vertrouwd. Het hormoon oxytocine helpt niet alleen bij het verminderen van stress en angst, maar heeft ook een positief effect op de bloeddruk, spijsvertering en pijnverlichting. Naast oxytocine zijn dopamine en endorfine ook gelukshormonen die bij aanraking worden aangemaakt. Dit zorgt voor een fijn gevoel en kan helpen bij het beter verdragen van pijn en het omgaan met stressvolle situaties. Door aanraking voel je je dus niet alleen gelukkiger, maar heeft het ook positieve effecten op je gezondheid.

Een groot gemis

In een relatie geeft aanraking intimiteit, troost, liefde en nabijheid. Maar wat nou als je partner er niet meer is? Als hij of zij je geen troost meer kan geven? Dat grote gemis kun je voelen in je hele lijf. Het is een gevoel van leegte en eenzaamheid. Honderden knuffels van je kinderen en van familie en vrienden kunnen de aanraking van je partner niet vervangen. Zonder die speciale, intieme aanraking, lijkt het soms of je er niet meer toe doet. De erkenning van je bestaan is onder je voeten vandaan geslagen.

Huidhonger stillen na het verlies van je partner

Rouwen is een pittige klus. Het is niet eenvoudig te fixen, niet 1, 2, 3 op te lossen. Rouwen kost tijd, zelfliefde en aandacht. Hoe je dat vormgeeft is aan jou. Geef daarbij niet alleen aandacht aan je hoofd (emoties en gedachten), maar ook aan je lichaam. Probeer om terug in je lijf te komen. Ga bijvoorbeeld eens naar de schoonheidsspecialist, de kapper of een masseur. Start met mindfulness, ga sporten of wandel door de natuur. Stap onder een warme douche of kruip op de bank met een zacht dekentje. Het recept om huidhonger te stillen na het verliezen van je partner is voor iedereen anders. Niets moet en alles mag. Als je maar niet vergeet om lief te zijn voor jezelf.

Workshop selfcare

Samen op een creatieve en liefdevolle manier aan de slag met een ingrijpend verlies? Tijdens de workshop Selfcare kijken we vanuit het hart, met liefde en compassie, naar de gebeurtenis. Ben jij een dierbare verloren, je kind, ouder partner, vriend of vriendin? Dan is deze workshop voor jou! Lees meer over de workshop Selfcare en meld je aan >>

Verwerken vs. verweven

Rouwen is loslaten, of juist anders leren vasthouden, wat je liefhad. Door het overlijden van een dierbare, door een verbroken relatie of door een andere ingrijpende gebeurtenis. Iedereen begrijpt dat je dan tijd nodig hebt. Maar hoe lang? Daar zijn de meningen nogal over verdeeld. Het oordeel van de mensen om je heen kan hard aankomen. Want…wanneer is rouwen eigenlijk klaar? En hoe weet je dat?

Er komt geen einde aan rouw

Om maar gelijk met de deur in huis te vallen: Rouwen heeft geen eindpunt. Er is geen blauwdruk met vaste stappen die je kunt volgen. Even afvinken en door? Vergeet het maar. Toch is dat wel wat we vaak denken. We praten over het verwerken van rouw, alsof het iets is dat ook weer klaar kan zijn. In werkelijkheid kun je rouw helemaal niet verwerken. Het is een deel van je leven, voor altijd verweven met je toekomst en met een eigen plekje in je hart.

Als een rode draad door je leven

Dat je rouw in de rest van je leven verweeft, betekent niet dat het altijd hetzelfde blijft voelen. Als een rode draad loopt rouw vanaf nu door je leven. Eerst met een chaos aan emoties, later meer sluimerend. Zo nu en dan steken emoties (onverwacht) de kop op. Een liedje, geur of moment herinnert je aan je verlies. Net als een litteken dat altijd aanwezig is en dat soms gevoelig is, maar dat ook kan genezen en mooier kan worden. Het betekent niet dat je altijd verdrietig bent, maar dat je leert leven met het verlies. Wat vaststaat is dat rouw een proces is waarbij tijd en ruimte nodig is om te kunnen helen. Het is een proces dat voor iedereen anders verloopt en waarbij het belangrijk is om naar jezelf te luisteren en je eigen weg te vinden.

Gevormd door rouw

Het verweven van rouw in je leven betekent niet dat je jezelf moet afsluiten of dat je geen nieuwe dingen kunt ervaren. Het betekent juist dat je verlies een deel is geworden van wie je bent en dat het je heeft gevormd. Rouw kan zelfs leiden tot groei en nieuwe inzichten. Het kan je leren om beter te waarderen wat je hebt en om bewuster te leven. 

Rouw verweven in de rest van je leven is een uitdaging die tijd en inzet vraagt. Maar het is ook een kans om te groeien. Het betekent niet dat je je dierbare of verlies vergeet, maar dat je een manier hebt gevonden om verder te gaan met je leven. Het is een manier om je dierbare te eren en te herinneren en om door te gaan met leven, wetende dat zij altijd een deel zullen blijven van wie je bent omdat je anders hebt leren vasthouden.

De kracht van kwetsbaarheid

Rouw- en verliesbegeleiding begint eigenlijk altijd met een hulpvraag. Maar niet alleen degene die de hulp heeft ingeschakeld, heeft hulp nodig. Zeker wanneer het gaat om rouw, beperkt de hulpvraag zich niet tot 1 gezinslid. Alle gezinsleden hebben er mee te maken, ieder op zijn eigen manier. Ik bied mijn begeleiding dan ook altijd systemisch aan. Ik ben ervan overtuigd dat dát de ondersteuning biedt die het gezin nodig heeft.

Een mooi voorbeeld

Ouders maken zich vaak zorgen om hun kinderen. Maar omgekeerd geldt dit ook: Hoe jong of oud kinderen ook zijn, ze maken zich zorgen om hun ouder. Soms merk je daar weinig van, andere keren is het zichtbaar in gedrag. Door open te zijn en gevoelens te delen, kun je samen een stapje verder komen.

Een moeder van 2 jonge kinderen, die kortgeleden haar partner is verloren aan kanker, deelde een mooi gesprek dat zij had met haar zoon van 6:

Zoon: Mama, hoe was het bij Sabina?

Moeder: Het ging goed.

Zoon: Wat moest je doen?

Moeder: Sabina legde allemaal plaatjes neer. Ik moest plaatjes uitzoeken die ik bij
mezelf vind passen. Ik koos ook plaatjes die bij papa passen en bij jou en je
broertje.

Zoon: Wat had je gekozen?

Moeder: Voor mama koos ik een zonsondergang tussen de takken.

Zoon: Ja, jij houdt van zonsondergang kijken.

Moeder: Voor papa koos ik een grote aap. Eigenlijk moest dat een knuffelbeer zijn,
want dat was papa wel!

Zoon: Ja, papa hield van knuffelen! Hij vond het fijn om met ons op de grote beer
te liggen.

Moeder: Voor jou koos ik een vogel. Jij bent vrij en volgt je eigen route. En voor je
broertje koos ik een plaatje met allemaal knuffels op een rijtje. Want hij is
een knuffelkontje en houdt van knuffelen.

Zoon: Ik speel ook vaak een vogeltje en dat ik dan kan vliegen. En mijn broertje
houdt van knuffelen met iedereen…vooral met zijn doeken.

Moeder: Ja daar heb je gelijk in.

Zoon: Voel je je nu weer goed mama?

Moeder: Ja, mama voelt zich weer goed.

Kwetsbaar en oprecht

Binnen een gezin rouwt iedereen op zijn eigen manier. In bovenstaande gesprek wordt heel mooi zichtbaar dat de moeder in dit gezin een kwetsbare voorbeeldrol vervult. Niet altijd mooi weer spelen, maar eerlijk antwoord geven op de vragen van haar kinderen. Ze laat zien dat ze als ouder ook worstelt met emoties en dat het goed is om die te tonen. Dat is enorm helpend in het gehele rouwproces van dit jonge gezin. De moeder uit het voorbeeld geeft haar kinderen (onbewust( toestemming dat het ook goed is als je je soms even niet goed voelt. Én dat het oké is om hulp in te schakelen, zodat je je weer beter kan voelen.

Mag ik ook met jou meelopen?

Glunderend las ik het whatsapp bericht waarin deze moeder het gesprek met haar zoon met mij deelde. Wat ben ik dankbaar voor mijn mooie vak waar ik met gezinnen mee mag wandelen op het pad van rouw. 

Ben jij je partner verloren en kun je wel een steuntje in de rug gebruiken? Neem dan gerust contact met mij op. Ik loop graag een stukje met je mee.

Emoties voelen met je hele lijf

Vaak denken we dat emoties zich diep van binnen bevinden. Dat het ‘dingen’ zijn die we weg kunnen stoppen, die we kunnen negeren. En willen we er mee aan de slag? Dan lijken lachen, huilen en/of praten de beste opties. Allemaal niet verkeerd. Maar wat nou als je eens probeert je emoties te voelen met je hele lijf? De fijne én de nare emoties. Om vervolgens ook je lichaam te gebruiken om te ontspannen, tot rust te komen en je gedachten te ordenen. 

Stilstaan en tot rust komen

Als we stilstaan en even écht naar onszelf luisteren, weten we heel goed wat we nodig hebben. In de stilte hoor je vaak zoveel meer! Uitrusten is daarbij vaak een belangrijke sleutel. Met een moe lijf en een vol hoofd is alles ingewikkeld. Zodra je lichaam tot rust komt, kun je andere keuzes maken op alle gebieden in je leven. Maar…hoe 

doe je dat?

Aan de slag met je handen

Al jarenlang is mindfulness in opkomst. Maar heb je weleens gehoord van craftfulness. Daarbij draait het om ontspannen door iets met je handen te maken. Iets met je handen maken zorgt voor rust en heeft hetzelfde effect als mediteren. Doe daarbij niet alles tegelijk, maar focus je echt op datgene dat je aan het maken bent. Van haken tot pottenbakken en van schilderen tot knippen en plakken, alles mag. Het gaat niet om het eindresultaat, maar om het proces van begin tot eind.

Knuffelen

Wist je dat aanraking één van de belangrijkste dingen is die ons in leven houden? Volgens de Amerikaanse gezinstherapeute Virginia Satir hebben we vier knuffels per dag nodig om te kunnen overleven. We hebben acht knuffels per dag nodig om te blijven zoals we zijn en twaalf om te kunnen groeien. Even knuffelen is dus geen overbodige luxe, maar hoognodig! 

Is er niemand in de buurt om mee te knuffelen? Sla dan je armen stevig om jezelf heen en concentreer je heel bewust op die aanraking. Want liefde van jezelf is minstens zo belangrijk als liefde van de mensen om je heen.

Verbinding

Echte verbinding is enorm belangrijk voor hoe je je voelt. Verbindt met jezelf, door even echt te voelen wie je bent en verbindt met anderen voor vriendschap en liefde. Het verrijkt je leven en schept ruimte voor emoties. Je hechten aan een ander, even die arm om je heen voelen of een knuffel als je dat nodig hebt helpen je te voelen wie je bent en wat je nodig hebt. De kracht van contact is waardevoller dan je denkt!

Een steuntje in de rug

Worstel je met de chaos aan emoties door rouw en verlies en weet je niet hoe je verder moet? Soms is er meer nodig dan ‘stilstaan en verbinden’ of kun je dit niet alleen. Als rouw- en verliesbegeleider help ik je daar graag bij. Dat kan via persoonlijke begeleiding, of door middel van de online cursus DURV – Gewoon doen joh! Speciaal voor weduwen en weduwnaars in de bloei van hun leven, die met rouw aan de slag willen.

Ik geef je een naam

Daar stond je dan, aan het kleine graf waar jullie nog veel kleinere baby in begraven ligt. Het verliezen van een baby is hartverscheurend en heel onnatuurlijk. Je keek zo uit naar dit mooie mensje, je wilde het vasthouden, knuffelen, zien opgroeien…en opeens is alles weg. Leeg. Verloren. De naam die jullie voor dit kindje bedacht hebben komt op de steen te staan. Je bent voor altijd papa en mama van een baby die er niet meer is. Hoe noem je dat? Hoe noem je jezelf? En wat als er later een ander kindje geboren wordt?

Vlinderkindjes en sterrenbaby’s

Een overleden kindje noemt men vaak een ‘vlinderkindje’. De baby, die heel even dichtbij was, is ongrijpbaar en kwetsbaar als een vlindertje bij je vandaan gevlogen. Ook de term ‘sterrenbaby’ wordt veel gebruikt. Het symboliseert het verloren kindje dat als een ster aan de hemel straalt.

Met lege handen

Als papa en mama van een sterrenbaby, ben je misschien ook op zoek naar de juiste term voor jezelf. Je bent ouders van een kindje, maar staat met lege handen. Er zijn letterlijk en figuurlijk maar weinig woorden voor dat verdriet. Je kunt een sterrenouder zijn, maar er is ook niets mis met jezelf papa of mama noemen. Je hebt immers een kindje gekregen waar je, zo kort als het duurde, ook nog eens intens veel van hebt gehouden. Je bent voor altijd de papa of mama van dit mooie mensje, dat hoef je niet onder stoelen of banken te steken.

De hoop op nieuw leven

Een nieuwe zwangerschap brengt vaak veel verschillende emoties teweeg. Het verdriet van het verlies en de hoop op nieuw leven. Om die hoop te symboliseren wordt dit nieuwe kindje vaak een regenboogbaby genoemd. Dit kindje kan niet vervangen wat je bent verloren, maar wat is het een feest om opnieuw een kindje te mogen verwelkomen. Een kindje dat je alle liefde kan geven die je in je hart bewaard hebt.

Rouwen om een vlinderbaby

Het verliezen van een baby is intens verdrietig en hartverscheurend. Je had het zo anders voor je gezien! Schroom niet om hulp te vragen als het je in de periode na het overlijden van je kindje te veel wordt. Als rouw- en verliesbegeleider loop ik graag een tijdje met je mee en help ik je de naam van je kindje levend te houden.

Rouwen voor de dood

Wanneer je ongeneeslijk ziek bent, komt onvermijdelijk het moment dat je dit aan anderen gaat vertellen. Je partner weet het als eerste, maar ook je kinderen en andere familieleden horen vaak al snel wat er aan de hand is. Voor zulk slecht nieuws, lijkt het nooit het goede moment. Toch kun je het het beste zo snel mogelijk zeggen. Je geeft daarmee een ander de kans om ermee te leren omgaan, om zich voor te bereiden op wat er gaat komen, hoe pittig dat ook zal zijn.

Rouwen om verlies van gezondheid

Het achteruitgaan van de gezondheid hoort – uiteindelijk – bij het leven. Maar dat maakt het niet gemakkelijk om daar mee om te gaan. Als je gezondheid snel achteruit gaat of je bent ongeneeslijk ziek, dan kun je rouwen om het verlies van je gezondheid. Het pijnlijke besef dat je nooit meer kunt doen wat je eerder altijd deed, doet je verdriet. 

Ook je nabestaanden zien je steeds verder achteruitgaan. En ook zij hebben tijd nodig om daarmee om te leren gaan. Het is een fase van rouw die voor de dood plaatsvindt. We noemen dat levend verlies; het steeds weer incasseren dat je iets verloren bent van jezelf, zoals je gezondheid.

Rouwen om een verlies dat steeds dichterbij komt

De periode van ziekte voor een overlijden, is ook een soort overgangsfase. Jijzelf en de mensen om je heen rouwen om het verlies van je gezondheid, maar nemen als het ware ook al een voorschot op de rouw na de dood. Het verlies komt immers steeds dichterbij. Je zou denken dat dit het verwerken van een overlijden gemakkelijker maakt, maar helaas werkt dat anders. Het één kan het ander niet vervangen. Op het moment van overlijden start een nieuwe keten van rouw die hoort bij het verlies van een dierbare. Maar weten dat er een overlijden aan komt, kan wel helpen om gezinsleden daarop voor te bereiden. 

Rouwbegeleiding voor, tijdens en na de dood

Voor kinderen is goede begeleiding bij rouw essentieel. Zij mogen leren hun gevoelens te uiten, hun vragen te stellen en hun emoties een plek te geven. Om dit in goede banen te leiden kun je bij ziekte in het gezin ook kiezen hulp bij rouwen voor de dood. Bij mijn werk als rouw- en verliesbegeleider komt mijn ervaring met palliatieve zorg goed van pas. Ik ben bekend met de zorgen, de vragen en de hulpbehoefte van gezinnen waar iemand gaat overlijden of net overleden is. Ik denk mee bij uitvaarten en bij stervensmomenten en begeleid waar nodig het proces van rouwen voor, tijdens en na de dood.

Contact

Swalmdal 1
3894 BK Zeewolde

06 – 295 571 16
Sabina@dekinderhoeksteen.nl

De Kinderhoeksteen

KvK: 628 728 50
BIG nummer: 190 619 789 30

Algemene voorwaarden
Privacy verklaring