Een verbinding van twee werelden

Ik zit naar een uitzending te kijken van het programma ‘over mijn lijk’. Een bijzonder mooi programma dat de wereld een inkijk geeft hoe het is om te leven met de wetenschap dat je niet lang meer te leven hebt. De aflevering raakt mij omdat zowel een gezin als een jongere een inkijk geeft in hun leven met ziekte, rouw en verlies en waar de verbinding centraal staat.

Het jonge gezin dat voor de onmogelijke keuze staat om wel of niet een experimentele behandeling te starten in Amerika. De twijfel en de onvermijdelijke vraag ‘zal het helpen?’ met als -al even onvermijdelijk- antwoord: ‘Als ik niks doe ga ik ook dood!’ Je ziet de enorme verschillen in hoe ze beiden met de situatie omgaan. Hij is heel stil en in zichzelf gekeerd, zij praat over de situatie, de keuzes, haar emoties en relativeert het geheel. Maar het mooiste vind ik dat ze elkaar in hun waarde laten, ieder mag op zijn eigen manier met dit (rouw)proces omgaan maar ze blijven met elkaar in verbinding.

Elk rouwproces is uniek

In de praktijk zie ik het vaak anders. Wanneer er ziekte of rouw in een relatie voorkomt, komt de relatie daardoor onder druk te staan of eindigt zelfs doordat ze elkaar letterlijk kwijtraken in het verdriet. Er wordt vaak (onbewust) een oordeel gegeven over iemands manier van rouwen. Hij of zij huilt teveel, werkt te hard, zondert zich af, praat niet of praat teveel, het is al een half jaar geleden, het moet nu maar klaar zijn, en zo zijn er nog meer oordelen te noemen. Elk rouwproces is uniek en heeft geen tijdsduur. Door deze oordelen bestaat de kans dat je de verbinding met elkaar verliest en elkaar kwijtraakt. Wat je nodig hebt, is onvoorwaardelijke steun van je partner en omgeving: dichtbij en veraf, nu en later wat je ook kiest, doet of ervaart.

In deze aflevering zie ik ook een heel jong meisje, zestien jaar en al een aantal jaren ziek. Haar gezondheid gaat razendsnel achteruit en de artsen geven haar nog een paar weken. Ze houdt zich erg sterk maar wanneer er na een scan weer slecht nieuws komt breekt ze in tranen en ziet ze af van verdere behandeling voor de bijgekomen klachten. Ondanks dit kan ze toch een paar weken later haar zeventiende verjaardag vieren met veel vrienden en familie. Ze kiest bewust voor het lied ‘Happy Birthday’, omdat ‘lang zal ze leven’ ongepast is en confronterend is in haar situatie, zo legt ze het uit. Ze vertelt, en je ziet ook, hoe ze de steun van familie en vrienden nodig heeft om er uit te halen wat er nog inzit en te kunnen dealen met deze situatie. De steun geeft kracht en energie. Weten dat je heel snel dood gaat en steeds verder achteruitgaat is heel dubbel. Je geniet van alle extra tijd, je maakt bewust herinneringen voor de nabestaande en leeft met de dag.

Geen handleiding

Een ziekbed geeft de tijd om naar het moment van het gemis/overlijden toe te werken maar doet je ook beseffen wat er nog komen gaat zeker als nabestaande. Straks nooit meer compleet zijn als gezin, altijd iemand moeten missen…Een handleiding die vertelt hoe om te gaan met het gemis, is er niet. Het is ervaren, voelen, doorleven en overleven, vallen en opstaan, het meedragen doet iedereen op zijn eigen manier. Verwerken is een illusie, het gemis vormt je en je draagt het de rest van je leven met je mee.

Je toekomstbeeld aanpassen aan de nieuwe situatie zonder degene maar met altijd een verbinding naar het verleden met degene. Ik weet uit eigen ervaring en van alle mensen die ik heb begeleid dat er een leven voor het overlijden is en een leven na het overlijden. Twee werelden.

Twee werelden die allebei op zijn unieke manier ervaart ondanks hetzelfde gemis, het is belangrijk om elk je eigen proces daarin te volgen en die van de ander te respecteren, maar houdt verbinding met elkaar en met de 2 werelden van voor en erna! Verbonden blijven is doorleven.

Gedicht;

Twee werelden zo ver van elkaar

En tegelijk ook zo dichtbij

Twee werelden welke is de werkelijkheid

Een strijd die is gestreden

Hoe lang gaat het nog duren?

Verdriet, boosheid, zorgen en schuld

Twee werelden zo ver uit elkaar

Zo dichtbij, houden van……..

Twee werelden.

mei 20, 2018

Blog

Je moet het wel zelf doen maar niet alleen

Een collega van mij belt mij op in de eerste week van het nieuwe jaar. Haar buurvrouw is ten einde raad, ze ziet haar halfzusje worstelen met alle emoties en de situatie waarin ze zich bevindt. Haar halfzusje van 17 heeft een paar maanden geleden haar moeder verloren en zit momenteel in haar examenjaar. Het gaat niet goed met haar.

Weinig ruimte om te rouwen

Ze is niet alleen haar moeder verloren maar ook haar thuis. Haar ouders zijn al jaren gescheiden en door het overlijden van haar moeder moet ze nu weer bij haar vader wonen in het ouderlijk huis. De relatie met haar vader is niet goed en er is nauwelijks ruimte om te rouwen. Een jaar geleden kwam de diagnose voor de tweede keer dat haar moeder borstkanker had. Al snel na de diagnose werd duidelijk dat er veel uitzaaiingen waren en behandelen niet meer mogelijk was.

Ze heeft haar moeder heel intensief bijgestaan tijdens haar ziekbed en bij het overlijden en daarnaast haar schoolwerk proberen bij te houden. Maar nu is ze na een heftige ruzie met haar vader helemaal in zichzelf gekeerd en niemand kan haar bereiken. Ik krijg de vraag of ik kan helpen en ze mijn telefoonnummer mag doorgeven. Uiteraard mag dat en ik wacht af. Tot mijn verbazing belt de vader mij kort daarna en vertelt kort waarom hij hulp nodig heeft. Volgens hem is het helemaal geëscaleerd.

Aan de keukentafel

Ik maak een afspraak om kennis te maken, ik tref een wat nerveuze vader en een zeer verdrietig en introvert meisje aan in de keuken van hun huis. Als ik haar vraag naar haar verhaal, kijkt ze afwachtend en met vragende ogen naar haar vader. Je ziet haar bijna denken: ‘Mag ik het zeggen? Wat kan wel en wat kan niet gezegd worden?’ Ze vertelt over haar moeder vol liefde en verdriet. Wat haar moeder voor haar betekende en hoe ze samen de afgelopen jaren niet alleen moeder en dochter waren, maar ook echt maatjes. Er komen veel emoties los en de tranen vloeien rijkelijk.

Ze kan het goed verwoorden en ook aangeven wat nodig is, maar er is een duidelijke spanning voelbaar aan de keukentafel. Ze vertelt ook dat ze zich zo alleen voelt bij haar vader thuis. Ze is moe, weet eigenlijk niet goed wat ze voelt en geeft aan geen ruimte te hebben om stil te staan bij het verdriet van haar moeder. School vraagt veel van haar en haar vader begrijpt haar niet. Ze voelt zich niet gehoord, ze wil zo graag een foto van haar moeder beneden in de woonkamer hebben als herinnering. Vader heeft aangegeven dit niet te willen: ‘hij is niet voor niks gescheiden’, was zijn antwoord.

Haar vader lijkt emotioneel niet beschikbaar te zijn voor dit meisje. Hij steunt haar bij praktische zaken, maar op emotioneel gebied sluit hij niet aan. Dat doet haar pijn en verdriet alsof haar moeder niet meer mag bestaan, het maakt haar boos. In de afspraken die volgen kijken we wat ze nodig heeft, hoe kan ze omgaan met het verlies en de leegte die ze voelt?

De situatie in beeld brengen

Door haar situatie in beeld te brengen met een opstelling wordt het heel duidelijk hoe eenzaam ze zich voelt, maar tegelijk kan ze ook zelf schuiven met de opstelling om te voelen en ervaren bij wie ze wel steun ervaart. Wat een bijzonder pad hebben we samen gelopen, prachtige werkvormen hebben we ingezet. We hebben samen teruggekeken naar het verleden: wat is er gebeurd? Wat draag je met je mee en hoe vormt dit jou? Dit was confronterend maar zeker ook helpend en verhelderend.

Bij wie kan je steun vinden en hoe hou je de herinnering van je moeder levend ondanks het gemis? We hebben met haar broer en halfzus een prachtig spel gespeeld ‘sterrenkaartjes’, dit gaf veel inzichten en mooie gesprekken. Het gaf haar zichtbaar energie en kracht om door te gaan en haar doel te bereiken. Ze heeft veel gehuild, gelachen en gepraat. Ik mocht daarbij zijn en af en toe sturen. Maar wat een veerkracht heeft dit meisje getoond!

Het verdriet en gemis is misschien niet minder geworden, soms zelfs nog wel meer. Maar door meer inzicht te krijgen, zich gezien en gesteund te voelen is het haar gelukt om te slagen voor haar VWO-examen. Een half jaar na het overlijden van haar moeder heeft ze vol trots haar diploma in ontvangst genomen en is ze verhuisd naar Amsterdam om daar haar droom te verwezenlijken.

Ze heeft het vooral zelf gedaan, maar zeker niet alleen.

februari 23, 2018

Blog

De waarheid!

Ik word gebeld op vrijdagochtend of ik met spoed bij een gezin kan komen. Moeder is net thuisgekomen uit het ziekenhuis en heeft te horen gekregen dat ze niet lang meer te leven heeft. De uitzaaiingen zitten overal en er is uitgesproken dat ze het einde van de maand niet gaat halen. Ze weten niet wat te doen met hun nog zeer jonge kinderen van 4 jaar en 2 jaar oud. ‘Wat vertel ik aan mijn kinderen? Kan het zelf niet eens bevatten. Hoe moet dat straks als ik er niet meer ben?’ Mijn hart scheurt bij dit bericht, natuurlijk kan ik komen en ik besluit om daar in het weekend nog heen te gaan om kennis te maken met het gezin.

Medische molen

Bij binnenkomst ligt een prachtige, maar zeer zieke vrouw in de woonkamer die het zichtbaar heel moeilijk heeft met ademhalen. De kinderen zijn logeren bij oma en opa zodat mama een beetje rust krijgt en ze komen later die dag naar huis. Ik hoor van beide ouders hun ingrijpende verhaal. Het begon allemaal 7 jaar geleden. Toen is de behandeling aangeslagen en is ze genezen van borstkanker. Helaas, net na de bevalling van hun jongste, kreeg ze weer klachten. Het hele traject van de medische molen begon weer opnieuw en wat een mooie tijd met het gezin had moeten zijn, stond vooral in het teken van behandelingen en ziekenhuis. Met goede hoop en verwachtingen ondergaat ze de behandelingen, het lukt om het gezinsleven zo goed mogelijk te laten verlopen ondanks de bijwerkingen. Familie en vrienden staan in deze tijd voor hen klaar en nu ook helpen ze waar nodig, wat ze allebei erg fijn vinden.

Mama kan niet meer beter worden

De kinderen hebben ze verteld dat mama ziek is en dat de ze vaak naar de dokter moet want die gaat haar beter maken. Als mama in het ziekenhuis moest blijven kwamen de kinderen op bezoek en maakten tekeningen voor mama. Aan deze uitleg hadden de kinderen tot nu voldoende. Sinds een aantal weken merken ze gedragsveranderingen, vooral bij de oudste. Hij is veel boos, huilt vaak zomaar en hangt erg aan papa en mama. Er is nog niet verteld aan de kinderen dat mama niet meer beter kan worden, want hoe vertel je dat? Jonge kinderen hebben het besef van doodgaan nog niet, ze denken dat dit iets tijdelijks is. Ik vertel dat de waarheid op het ontwikkelingsniveau van het kind altijd het beste is, hoe moeilijk ook.

Samen nog herinneringen maken

Kinderen voelen heel veel maar kunnen het nog niet verwoorden. Daarom is het belangrijk om de kinderen op een speelse manier te leren hun gevoelens te verwoorden. Ouders dienen daarin als voorbeeld. Op verzoek van de ouders vertellen we samen door middel van het spelen met Playmobiel dat mama niet meer beter wordt. Eerst komt er vooral een reactie van ontkenning vanuit de jongste. Daarna komt er een heel vragenvuur vanuit de oudste over waar mama dan heen gaat en of mama dan verdrietig is? De jongste moet even huilen en zoekt fysiek contact bij vader. Ik vertel dat je mag huilen en boos mag zijn maar ook plezier mag maken met elkaar en papa en mama vertellen dat ze veel van hen houden. Altijd, ook als mama straks dood is. Papa zal er voor hen zijn als ze blij, verdrietig, bang of boos zijn. Na 15 minuten zijn de kinderen klaar met spelen en willen ze graag een filmpje kijken. Ik geef de ouders nog meer advies en uitleg over hoe je kinderen kan leren omgaan met de emoties die ze voelen en zien in deze periode. Ik laat een smiley bord achter met de basisemoties, bang, boos, blij en verdrietig. Als ze het niet kunnen zeggen dan kunnen ze het wel aanwijzen en op deze manier duidelijk maken wat ze voelen. Knuffels en aandacht van papa en mama zijn heel belangrijk. Samen nog herinneringen maken en deze vastleggen voor later.

Oprechte aandacht en de waarheid

De opluchting bij de ouders is zichtbaar na ons gesprek en zij kunnen hiermee aan de slag. Deze prachtige puurheid en het snelle schakelen van de kinderen vind ik zo bijzonder om elke keer weer te zien. Ze geven zo mooi en duidelijk hun grens aan in wat ze aankunnen. Als ze voor het moment voldoende hebben gehoord, schakelen ze over naar iets anders. Het is dus heel belangrijk om de kinderen daarin te volgen, dit benoem ik ook naar de ouders. Wij als volwassenen hebben een waardeoordeel aan de dood en het verlies gegeven. Kinderen hebben dit waardeoordeel niet en kijken naar hun omgeving hoe die ermee omgaat. Het is de taak van volwassenen om de kinderen met de emoties om te leren gaan. Het is enorm verdrietig en de impact is groot in hun jonge leven, daar is iedereen zich heel erg bewust van. We willen onze kinderen zo graag beschermen en behoeden voor het verdriet en de pijn. Het enige wat we de kinderen kunnen geven die te maken hebben met rouw of verlies is liefde, oprechte aandacht en de waarheid, daar hebben ze recht op!

december 29, 2017