De kracht van professionele nabijheid

In de hulpverlening wordt vaak gesproken over het bewaren van ‘professionele afstand’. Een term die ervoor moet zorgen dat je als hulpverlener niet emotioneel verstrengeld raakt met de cliënt. Het is bedoeld om je te helpen je grenzen te bewaken, om duidelijkheid te scheppen. Maar is het wel écht duidelijk? Of is er ook nog een grijs gebied? En wat nou als betrokkenheid en verbinding juist de sleutels zijn om de cliënt verder te helpen?

Wel professioneel, geen afstand

Voor mij als rouw-en verliesbegeleider werkt het niet, die professionele afstand. Meer dan eens bevond ik mij in een situatie waarin die afstand vooral zorgde voor boosheid en frustratie, in plaats van doorbraak en groei. Een gemiste kans dus, als je daarin als zorgverlener op het principe van professionele afstand blijft staan. En er is een alternatief: professionele nabijheid. Net zo professioneel, maar met een andere insteek. Het is een benadering die ruimte biedt voor verbinding. Door in te zetten op oprecht contact en echte verbinding, kun je vanuit veiligheid en duidelijkheid veel meer bereiken in de begeleiding. En laat dat nu juist het doel zijn!

Professionele nabijheid in de praktijk

Ik begeleide eens een meisje dat veel heeft meegemaakt op het gebied van afwijzing. Afstand en psychische problemen zorgden ervoor dat haar ouders in haar jonge jaren niet altijd emotioneel beschikbaar waren. Trauma’s verwerken door op ‘professionele afstand’ met haar te communiceren, zou ons in deze situatie geen steek verder brengen. Haar onbegrensde gedrag en boosheid lieten wél duidelijk zien dat er qua begeleiding werk aan de winkel was. Maar om echt stappen te kunnen zetten, moest ik eerst dichterbij zien te komen.

Vanuit professionele nabijheid koos ik er steeds weer voor om haar (en mijzelf) de ruimte te geven om eerst te verbinden. Had ik haast of zat ik met mijn gedachten nog bij een andere casus? Dan had het werken aan opdrachten geen enkele zin. Was ik kalm en gaf ik oprechte aandacht? Dan kon ik grenzen stellen, haar sturen in gedrag en écht verder komen in het verwerken van haar trauma’s. 

Focus op commitment

De focus op commitment is in begeleiding zo belangrijk. En professionele nabijheid zegt daarbij zoveel meer dan professionele afstand. Natuurlijk hoef je daarbij als hulpverlener niet al je geheimen en emoties bloot te geven. Je hoeft een cliënt niet binnen te laten in je privéleven of je hele hebben en houwen met hem of haar te delen. Maar het is goed je ervan bewust te zijn dat een relatie altijd tweerichtingsverkeer is. Daarin heb jij de cliënt nodig, maar de cliënt jou ook. Door de verbinding aan te gaan, de cliënt te zien en ruimte te geven, open je de weg naar vooruitgang. Niet van een afstandje, maar van heel dichtbij. Zodat je samen, vol vertrouwen, aan de slag kunt met het verwerken van rouw en verlies.

Vertellen met je handen

Voor kinderen is het lang niet altijd gemakkelijk om te vertellen wat ze voelen en ervaren. Tenminste…niet met woorden. Als je kinderen laat vertellen met hun handen, is het namelijk een heel ander verhaal. En daar maak ik in mijn werk als rouw- en verliesbegeleider dankbaar gebruik van.

Ontdek wat een kind wil zeggen

Wat een kind niet kan vertellen met woorden, maar wat wél is opgeslagen in zijn onderbewustzijn, kan hij op een andere manier vertellen. Door te dansen, door te spelen met zijn handen, of bijvoorbeeld door te tekenen. Kindertekeningen vertellen een verhaal. Vaak meer dan wanneer er met woorden gesproken wordt. Het is aan de luisteraar om open te staan voor die symboliek, de eigenschappen en de tegenstellingen in dat wat er getekend of verbeeld wordt.

De magie van een kindertekening

Je zou kunnen zeggen dat een kind met iedere tekening onbewust iets van zichzelf laat zien. Iets dat hem van binnen bezighoudt, iets dat hij voelt, iets wat hem beweegt. Die tekeningen lezen heeft bijna iets magisch, het is iets intiems. Het helpt je te begrijpen wat een kind je vertelt over de dingen die het niet kan, mag, wil of durft te zeggen. 

Kinderen die bezig zijn met het verwerken van een verlies, hebben veel gevoelens en gedachten die ze soms maar moeilijk kunnen uiten. Door een kind tijdens de begeleiding vrij te laten tekenen, ontdek ik die geheimen en heb ik meer aanknopingspunten om het kind te helpen.

Prachtige symboliek

Om kindertekeningen te kunnen lezen, moet je uiteraard leren over de symboliek in een tekening. Zo tekenen kinderen bijvoorbeeld vaak regenbogen als ze te maken hebben met veranderingen in hun leven. Een vulkaan in een tekening kan gaan over het (niet kunnen) uiten van heftige emoties. Vogels en vliegtuigen kunnen symbool staan voor het ergens anders willen zijn.

Systemisch pedagoochelen met kindertekeningen

Als je de symboliek in kindertekeningen herkent, is het natuurlijk fijn om deze ook te kunnen koppelen aan de situatie van het kind. Dan komt ook het systemisch pedagoochelen goed van pas. Door te kijken naar de levenssituatie van het kind, de gezinssituatie en de ontwikkelingsfase van een kind, wordt vaak nog duidelijker wat er met een tekening wordt verteld.

En juist bij rouw- en verliesbegeleiding is dat complete plaatje heel belangrijk. Feitelijk gezien ken ik tijdens de begeleiding de situatie van het kind en het gezin. Maar pas als je weet wat er diep van binnen leeft, kun je een kind een stapje verder helpen.

Een veilig gevoel

Kindertekeningen kunnen tijdens de begeleiding aanleiding zijn voor een gesprek. Ik kan vragen naar de dingen die ik zie, of juist naar dingen die op de tekening lijken te ontbreken. Een veilig gevoel staat daarbij altijd voorop. Soms duurt het even voor een kind zich veilig genoeg voelt om mij dichtbij te laten komen. Door te observeren, mee te spelen en soms vragen te stellen creëer ik veiligheid die bij de begeleiding enorm belangrijk is. Zelfs als een kind in eerste instantie ondoorgrondelijk lijkt, is er altijd een oplossing. Door het verlies te erkennen en talenten en kwaliteiten van het kind in te zetten komen we samen vooruit.

Een kijkje in de keuken

Als rouw- en verliesbegeleider is iedere werkdag anders. Wat is het mooi om betrokken te zijn in de levens van anderen, hen te kunnen bemoedigen en inzichten te kunnen geven. En dat dit ook mijzelf hele mooie inzichten oplevert, is alleen maar mooi meegenomen. In dit blog geef ik een kijkje in de keuken en neem ik je mee in een werkdag die mij opnieuw leerde hoe belangrijk het is om een ander écht te zien, om gezien te worden.

Bewondering en respect

Terwijl ik in de auto onderweg ben naar mijn tweede afspraak van die dag, denk ik na over wat ik net gezien heb. Een vrouw, een moeder, die haar hele leven in teken heeft gezet van de zorg voor haar zoon. We spraken over betekenisgeving en levensvragen. Diepe vragen die leven bij deze moeder van een zorgintensief kind. Ze bekijkt het leven van dag tot dag, geniet van de kleine dingen en staat krachtig en positief in het leven. Het gesprek heeft diepe impact op mij gemaakt en ik heb enorme bewondering voor hoe kwetsbaar zij zich openstelt. Wat heb ik een respect voor deze krachtige vrouw en haar gezin.

Ik bedenk me hoe belangrijk het is om dit als zorg- of hulpverlener uit te spreken naar de mensen met wie je werkt. Positieve woorden die hen laten merken dat ze gezien worden als mens. Dat jij hen als hulpverlener écht ziet.

Een weg vol tegenslagen

Tijdens mijn volgende afspraak spreek ik met jonge ouders die veel ballen in de lucht moeten houden: Zij zijn een kindje verloren en zitten vol zorgen over de gezondheid van hun pasgeboren dochtertje, ze hebben vragen over opvoeding en willen gezien en gehoord worden als mens, als ouders. Uit hun verhalen blijkt hoe vaak dit in de hulpverlening nog mis gaat. De hulpverlenersgeschiedenis van dit gezin heeft zijn sporen nagelaten. Ze zijn moe en er lijkt geen einde te komen aan de tegenslagen op hun pad. Ik help hen door overzicht en inzicht te geven, door handvatten aan te reiken en ze te bemoedigen. Opnieuw merk ik hoe belangrijk het is dat mensen gezien worden, dat ze horen dat ze het goed doen, dat ze er toe doen.

Gezien worden als mens

Na die twee afspraken heb ik even de tijd voor wat praktische taken. Ik werk de administratie bij, pak nieuwe aanmeldingen op, voer telefoongesprekken en vul mijn agenda met nieuwe afspraken. Aan het einde van de middag voer ik nog een gesprek met een aanstaande nieuwe collega. Zij wil zich graag aansluiten als hulpverlener bij FLOW. Het is een heerlijk inspirerend gesprek vol herkenning.

Moe, maar voldaan eindig ik mijn werkdag, waarin ‘gezien worden als mens’ de rode draad vormde. Bij thuiskomst word ik enthousiast door mijn kinderen begroet en daarmee is voor mij de cirkel rond: Ook ik ervaar dat ik gezien word.

Werken vanuit het hart!

Door de dag te beginnen en eindigen in stilte, probeer ik te luisteren naar wat ík voel en wat
ík wil. Maar dat valt nog niet eens mee. Ik merk goed dat echte stilte vaak ver te zoeken is.
De hele dag razen allerlei gedachtes door je hoofd. En iedere gedachte beïnvloed je gevoel
en je keuzes. Zou het niet veel prettiger zijn om keuzes te maken vanuit je gevoel en met je
hart? Zonder invloed van buitenaf? Als je er bewust voor kiest om stil te zijn, zou de wereld
er dan niet veel vriendelijker uit zien? Hoe is dat bij jou? Wanneer heb jij voor het laatst
vanuit je hart gekozen?


Laat je hart weer spreken

Als je met verlies of tegenslagen te maken krijgt, is het nodig om je hart te laten spreken.
Om je hoofd en je hart met elkaar te verbinden. In mijn werk als rouw- en verliesbegeleider
is dit dan ook een vast onderdeel. Een aandachtspunt dat de basis vormt voor al het andere.
Maar wat nu, als je nog niet geleerd hebt om naar je hart te luisteren? Of wanneer je hart zo
gebroken is, dat het alleen maar pijn doet? Dan gaan we daar samen mee aan de slag.


Ruimte in je hoofd

Om jou te helpen om je hart weer te laten spreken, pas ik Emotional Freedom Techniques
(EFT) toe. Dat is een veilige methode waarbij je actief werkt met je emoties en je
concentreert op negatieve associaties met bepaalde gebeurtenissen. Hierdoor kun je
ontladen van ongewenste gevoelens en gedachten. Het helpt je om terug te komen bij je
gevoel en weer veerkracht in jezelf te vinden. Dat geeft rust en vertrouwen. Lichamelijke,
emotionele en psychische klachten nemen af en dat geeft ruimte in je hoofd en in je hart.
Zelfs bij ernstige trauma’s heeft EFT al snel effect.


EFT bij rouwverwerking


De Emotional Freedom Techniques is een waardevolle methode die ik inzet tijdens mijn
begeleiding bij rouw en verlies. Wanneer mensen dichter bij zichzelf komen, staan ze anders
in het leven en maken ze andere keuzes. EFT vermindert opgebouwde spanning in het
lichaam. De therapie helpt bij het verwerken van schuldgevoel en ‘had ik maar’ gevoelens.
Daardoor komt er ruimte voor rouwverwerking. Ik ben ontzettend dankbaar dat ik EFT bij
steeds meer mensen mag inzetten. Jong of oud, het maakt niet uit: Emotional Freedom
Techniques werken!
Meer weten? Lees dan hier verder over de toepassing van EFT in rouw- en
verliesbegeleiding of neem contact met mij op

De stem van het kind vertalen tijdens rouwbegeleiding.

Het rode autootje botst tegen de gele vrachtauto aan. Het overstekende Playmobil-poppetje valt om. De ziekenauto komt snel aangereden om de nodige hulp te bieden. Helaas blijft ze roerloos liggen. ‘Help!’, klinkt het schril. De vloer is bezaaid met verschillende poppetjes, autootjes en ander speelgoed. Wat mij opvalt, is dat verschillende auto’s op elkaar gebotst zijn en dat diverse Playmobil-stukken op hun rug liggen. Wanneer ik ernaar vraag, geeft Sarah aan: ‘Zij zijn bij mijn mama’.

Een dierbare verliezen

Wanneer kinderen een dierbare verliezen, weten ze niet altijd hoe ze hiermee kunnen omgaan. Zeker voor kinderen is de dood iets ongrijpbaars. Vaak begrijpen ze niet precies wat er is gebeurd.

Kinderen verwerken hun verdriet mede in hun spel, zoals in het voorbeeld hierboven. Dit spel wordt dan regelmatig herhaald, zodat ze hun verdriet en gevoelens een plekje kunnen geven. Ik probeer tijdens een sessie in de wereld van het kind te stappen. Ik observeer, ik speel mee.

Tijdens de observatie komen er allerlei vragen in mij naar boven en maakt het spel van het kind mij nieuwsgierig om meer te weten te komen. Mist er bijvoorbeeld ergens een poppetje? Dan vraag ik daarnaar. Zo creëer ik veiligheid voor het kind en kom ik vanzelf bij het onderwerp van de hulpvraag. Soms lukt dit niet en moet het kind mij eerst beter leren kennen voordat ik zo dichtbij mag komen. Soms bootsen we een familiesituatie na. Samen met opa en oma naar de dierentuin. Even die veiligheid opzoeken. Dat mama er niet meer is, daar gaan we later mee verder.

Speeljuf

Jonge kinderen zien mij vaak als een speel-juf omdat ik vaak mijn Playmobil huis meeneem naar gezinnen. Het komt voor dat kinderen letterlijk aan hun vader of moeder vragen wanneer de speeljuf weer langskomt. Wanneer ik na een eerste sessie teruggevraagd wordt door het kind, weet ik dat ik een mogelijke ingang heb. Het is altijd de vraag hoe het kind mij toelaat. Kinderen zijn daarin heel puur: ze mogen je of mogen je niet. Heeft het kind bijvoorbeeld ruimte nodig? Dan geef ik die maar al te graag.

Rouw- en verliesbegeleiding

Kinderen rouwen in stukjes en ze laten in hun spel of gedrag heel duidelijk zien wanneer ze voor het volgende stukje openstaan. Wanneer dit zo is, neem ik ze mee naar ‘mijn wereld’. Hun wereld is het spelen, mijn wereld is erachter proberen te komen waar het kind daadwerkelijk last van heeft in het rouwproces. Het kind heeft de leiding en ik ben er om de stem van het kind te vertalen. Uiteindelijk vertaal ik aan de ouder of verzorger wat het kind wil vertellen en geef ik het kind zelf en/of de ouders handvatten om hiermee om te gaan. Verlies draag je heel je leven mee, en komt vaak tijdens verschillende ontwikkelingsfases weer op de voorgrond.

Veilig voelen

Het is voor mij ontzettend belangrijk dat het kind zich veilig voelt. Er heeft al zoveel onveiligheid plaatsgevonden, dat het fijn is dat ik aan huis kan begeleiden. Ik bied geen vast aantal sessies, maar sluit veel liever aan bij de hulpvraag. Je kunt niet zeggen: in acht sessies ben je klaar. Bij rouw en verlies kun je dit niet afdwingen.

Ervaring

De afgelopen drie jaar heb ik veel kinderen en gezinnen mogen begeleiden. Soms voor een langere tijd en soms voor een korte en intense periode. Steeds weer zie ik dat een kind zich vaak zorgen maakt maar dit niet kan verwoorden. De strijd die ze innerlijk voeren tussen het ‘kind zijn’ en de grote mensenwereld. Het is dan noodzakelijk om af te stemmen met het kind. Terug naar de basis. Stil staan, voelen en aansluiten zijn dan te nemen stappen. Maar hoe? Wie stemt op wie af en wie sluit bij wie aan? Het kind, de ouder? Het gaat om anders kijken naar jezelf, het kind én de situatie. Zonder oordeel maar met liefde en geduld. De tijd nemen werkt echt, hoe moeilijk dat ook is. Dat is wat ik doe in de begeleiding. Ik heb De Kinderhoeksteen opgericht om het aan te sluiten bij het kind, ouders of verzorgers en hen te helpen om stil te staan, af te stemmen op elkaar en te leren omgaan met rouw en verlies.

Dichterbij dan je denkt

Ieder kind is uniek en er is altijd een mogelijkheid voor een oplossing. Die oplossing is vaak dichterbij dan je op het eerste gezicht denkt. Kijk naar de mogelijkheden, erken en herken het verlies en zet talenten en kwaliteiten van het kind in om samen vooruit te komen.

Hoe werkt bewustwording over de dood bij kinderen?

Eigenlijk wil je dat kinderen zo min mogelijk met de dood te maken hebben. Toch krijgen mensen regelmatig op jonge leeftijd al te maken met de dood. Soms een ver familielid, soms iemand die heel dichtbij staat. Hoe kun je vragen van kinderen hierover beantwoorden? Hoe ga je om met bewustwording van kinderen over de dood?

Nieuwsgierige vragen van kinderen

Kinderen zijn van nature nieuwsgierig. Ze willen alles weten en schromen niet om hun vragen te stellen. Wanneer iemand in hun omgeving komt te overlijden, kunnen er dan ook snel vragen over komen. Ouders zien hier wel eens tegenop. Wat als zij de antwoorden niet hebben? Hoe kun je een antwoord geven op een vraag waarvan je het antwoord zelf niet weet?

De dood bespreekbaar maken

Sommige gezinnen hebben het wel eens over de dood. Kinderen stellen hier uit zichzelf vragen over of het gezin krijgt onverhoopt te maken met verlies, waardoor de dood ineens heel dichtbij kan komen. Toch heeft niet ieder gezin het hierover. Aan de andere kant wil je kinderen ook een beetje beschermen voor alles wat met de dood te maken heeft.  Kinderen hebben vaak op natuurlijke wijze al te maken met de dood. Ze zien het bijvoorbeeld in bepaalde tekenfilmseries of ze zien een dode vogel liggen. Dit roept wel vragen bij hen op. Wat is de dood eigenlijk? Wat komt er na de dood? En: waarom gaan mensen eigenlijk dood?

De lading eraf halen

Het is goed om hier open over te praten. De dood hoeft geen groot mysterie te blijven. Het hoeft niet iets te zijn wat in huis onbesproken blijft. Door het te hebben over de dood, haal je er de lading ook een beetje vanaf. Wanneer er niet over gepraat wordt, kan het een groter obstakel worden om dit uiteindelijk te bespreken.

Hoe gaan kinderen om met de dood?

Hoe kinderen omgaan met de dood en hoe bewust zij hiervan zijn, verschilt per leeftijd.

– 0 t/m 6 jaar: Hele jonge kinderen hebben nog geen besef van de dood. Wanneer zij dichterbij de zes komen, beginnen zij meestal te snappen dat er verschil zit tussen leven en dood. Het definitieve is alleen nog moeilijk te bevatten.

– 6 t/m 12: Het besef begint langzaam door te dringen, maar de dood is wel iets wat afstand heeft van hun eigen leven.

– 12 jaar en ouder: Deze periode wordt gekenmerkt door zingeving en ontwikkeling van een eigen identiteit. Zeker wanneer zij voor het eerst met een overlijden te maken krijgen kan dit hard aankomen, nu zij snappen dat dit een mogelijkheid is.

Hoe vertel je jouw kind dat iemand is overleden?

Veel kinderen krijgen te maken met een overlijden, bijvoorbeeld van een grootouder. Een kind merkt snel dat er iets aan de hand is in het gezin wanneer iemand is overleden. Je kunt het kinderen daarom het beste zo snel mogelijk vertellen. Door het direct te vertellen, kun je de eerste verwarring en twijfel wegnemen. Probeer vervolgens – op een iets later moment – ruimte te creëren voor gevoelens en emoties. Je kunt bespreken wat je kinderen voelen en vragen beantwoorden.

Hoe kinderen zelf met verlies omgaan

Als ouder is het goed om bij gesprekken over de dood duidelijkheid te bieden. Wees vooral eerlijk. Eufemismen kunnen namelijk averechts werken. Wanneer je bijvoorbeeld zegt dat een oma alleen maar ‘slaapt’, wekt dit verwarring op. Iemand die slaapt, wordt immers ook weer wakker. De vraag kan opkomen waarom oma dan juist niet wakker wordt. Het kan zelfs tot angst leiden. Want wanneer je zelf ‘s avonds gaat slapen, is er dan ook een kans dat je niet meer wakker wordt? Zo kan een verzachtend woord juist meer angst creëren. 

Rouw- en verliesbegeleiding bij De Kinderhoeksteen


Het kan lastig blijven om met je kinderen over de dood te praten, zeker na een overlijden. Je wilt verdriet of angst het liefste wegnemen, en je wilt niet het verkeerde zeggen. De Kinderhoeksteen helpt kinderen en gezinnen met rouw- en verliesbegeleiding. In ieder gezin verloopt dit anders, omdat iedereen een eigen rouwproces doorgaat. Zeker wanneer kinderen net bewust worden van de dood en wat dit inhoudt, kan dit een lastige periode zijn om hier – naast je eigen rouw – mee om te gaan. Daarom kan ik helpen om jou en je kind(eren) hierin te ondersteunen. Je kunt hier meer informatie aanvragen.

Integrale samenwerking bij rouw- en verliesverwerking in de regio

Een jong gezin in de bloei van hun leven heeft net hun tweede kind gekregen, maar ze zitten op een donkere wolk. Wat een fijne tijd moet zijn met elkaar als jong gezin, is nu elke dag weer een gevecht en een grote uitdaging. Wanneer er iets niet goed gaat in het gezin door ziekte of overlijden, heeft dat veel impact. Naast de medische zorg, is het daarom enorm belangrijk integrale zorg te bieden voor het gezin.

Wat is integrale zorg?

Wat is eigenlijk integrale zorg? Voor mij draait het hierbij vooral om de psychosociale medisch gerichte zorg. Met andere woorden, een zorg waarbij er aandacht is voor alle gevolgen van ziekzijn. Vaak wordt er wel samengewerkt door verschillende hulpverleners, maar blijft ieder op zijn eigen eilandje. In mijn optiek helpen we mensen alleen het beste door het gezin centraal te stellen. Daarbij staan zij in het midden met de zorgverleners daaromheen. Daar help ik graag bij.

Onzekerheid en stress

Hoe dit tot uiting komt, licht ik graag toe aan de hand van de situatie uit de inleiding. Bij dit gezin was ik door het ziekenhuis ingeschakeld om te observeren wat er nodig is aan hulp. Het dochtertje van acht maanden groeit en ontwikkelt zich niet, spuugt heel erg veel en heeft al vele opnames in het ziekenhuis gehad de afgelopen maanden. Toch is er tot nog toe geen duidelijke oorzaak gevonden wat er met haar aan de hand is. Dit brengt veel onzekerheid en stress met zich mee, met name bij moeder om de voeding erin te krijgen en er in te houden. Daardoor is er inmiddels een vicieuze cirkel is ontstaan binnen het gezinssysteem.

Veel zorg gehad

De zwangerschap en bevalling gingen al niet vanzelf en was heel anders dan bij hun eerste twee kinderen. De afgelopen maanden hebben ze vele dokters gezien en vaak in het ziekenhuis gelegen. Dat heeft geresulteerd in dat er een voedingssonde is geplaatst en ouders de voeding nu via de sonde geven. De thuiszorg is oproepbaar voor als de sonde eruit gaat, maar verder staan ouders er alleen voor. Daardoor neemt de onzekerheid alleen maar toe.

Luisterend oor

Door met zowel moeder als vader gesprekken te voeren en hun een luisterend oor te bieden voor hun beleving, te bevestigen dat ze het goed doen als ouders en aansluiten op de hulpvraag achter de onzekerheid is er al meer rust gekomen. Door mijn kennis op medisch vlak als kinderverpleegkundige en op psychosociaal gebied als verliesbegeleider kan ik op een breed vlak adviezen en handvatten geven en benader ik de situatie anders dan wat ze gewend zijn.

Opbouwen van (veer)kracht

Vanuit mijn systemische werkwijze werk ik met de ouders aan het opbouwen van veerkracht en weerbaarheid waardoor zij meer rust, regie en steun aan elkaar ervaren. Het effect is nu dat hun kindje veel minder spuugt, zich weer ontwikkeld en groeit. In een tijd van vier weken is het kindje bijna 500 gram gegroeid! En ze ontwikkelt zich weer actief. We zijn er nog niet, er lopen nog allerlei onderzoeken. Door elke week begeleiding te bieden door middel van een huisbezoek, af en toe telefonisch vragen te beantwoorden is het kindje nu al twee maanden niet opgenomen in het ziekenhuis.

De kern

Echt aanwezig zijn en de tijd nemen voor de angst en emoties en het totale gezinssysteem kan zo veel meer betekenen als er ziekte in je gezin binnenkomt. Dat kan leiden tot een mooie samenwerking tussen ziekenhuis, netwerk integrale kindzorg, mij en het gezin. Dit is voor mij de kern van psychosociale familie gerichte zorg. Zelf op zoek naar een samenwerking of ben je op zoek naar hulp? Dan help ik je graag. Neem contact met mij op!

De fase van rouw bij kinderen: wanneer grijp je in?

Een verlies is altijd ingrijpend. Op het moment zelf, waarop schok en onbegrip de boventoon kunnen voeren. Maar zeker ook achteraf: waarna een vaak lang verwerkingsproces van rouw en verlies begint. Kinderen gaan op een andere manier met rouw om dan volwassenen. Hoe kun kind(eren) hierbij helpen? Wanneer is het nodig om in te grijpen en wanneer kun je ouders adviseren hun kind beter even het eigen proces door laten gaan?

Na het verlies

De schok van het verlies is achter de rug. De uitvaart is geweest en je gaat het leven weer oppakken. Tussen dat moment en het verlies zelf, zit vaak weinig tijd. Hierdoor is de rouw eigenlijk pas net begonnen. Rouw is een vaak langdurig proces met veel verschillende emoties. Iedereen gaat hier verschillend doorheen. Maar wel kun je als zorgverlener adviezen en handvatten bieden om ouders en kinderen erbij te ondersteunen.

Kinderen en het rouwproces

Kinderen gaan anders met rouw om dan volwassenen. Zij hebben een eigen rouw- en verliesproces dat op andere momenten en andere manieren tot uiting komt. Net als bij volwassenen is dit bij ieder kind anders. Wel zijn er een paar kenmerken die hierbij vaak voorkomen. Zo verloopt rouw in fases. Soms is een kind even heel verdrietig en is de rouw heel merkbaar. Daarna kan het ook ineens over zijn: dan gaat het kind weer even spelen, alsof er niets aan de hand is. Het kan prettig zijn voor de ouders om ervan bewust te zijn dat kinderen in stukjes rouwen, dat is heel normaal. Wanneer ze dat weten, is het gemakkelijker het tempo te accepteren dat het kind nodig heeft.

Maak emoties bespreekbaar

Kinderen voelen veel emoties, maar zij begrijpen die emoties niet altijd. Daarom is het wel zinvol om het met kinderen te hebben over wat ze voelen. Soms weten we ze wel wat ze voelen, maar hebben ze de juiste woorden hier nog niet voor. Dit kun je voor hen inzichtelijk maken. Je geeft dan aan dat het verdriet is, boosheid of machteloosheid wat ze voelen. Door het hierover te hebben, help je een kind om hun emoties te begrijpen. Is het lastig om met het kind deze emoties bespreekbaar te maken? Dan kan het helpen om hier materiaal bij te gebruiken. Misschien dat een kind er niet graag over wil praten, maar heeft het wel een andere uitlaatklep zoals tekenen. Dan kan een tekening gebruikt worden om het een en ander bespreekbaar te maken. Er zijn ook boekjes en liedjes over rouw die kunnen helpen. Ik help je graag aan wat goed materiaal om hierbij te helpen.

Vragen over de dood

Wanneer kinderen te maken krijgen met een overlijden van een familielid, hebben zij vaak veel vragen. Zeker wanneer dit de eerste keer is dat zij dit hebben meegemaakt. Zeker vanuit de ouders is het belangrijk om gewoon eerlijk te zijn. Geef aan dat het oké is om niet alle antwoorden te hebben of soms niet goed te weten hoe ze met bepaalde vragen om moeten gaan, zoals de vraag of de overledene nooit meer terugkomt. Het is voor de ouders ook prima om aan te geven dat ze het antwoord simpelweg niet weten.

Wanneer grijp je in?

Is het nodig om op bepaalde momenten in te grijpen of het kind extra te ondersteunen? Het is altijd goed om ruimte te creëren waarbij het kind het kan hebben over emoties en om vragen. Maar soms vinden ouders het heel lastig. Ze willen eigenlijk niet dat hun kind te maken krijgt met rouw en verdriet. Het liefste zien ze hun kind natuurlijk zorgeloos en blij. Ouders kunnen hiermee worstelen, maar ook kinderen kunnen te maken hebben met schuldgevoelens. Ze willen hun ouders niet belasten met nog meer verdriet. Soms kan het daarom zinvol zijn om rouwbegeleiding te adviseren.

Rouwbegeleiding voor kinderen

Ik ben Sabina Krijger en begeleid bij De Kinderhoeksteen kinderen bij rouw en verlies. Elke situatie is anders en ieder kind reageert hier op een eigen manier op. Ik help met verschillende materialen en methodes om voor hen de emoties inzichtelijk te maken en deze te kunnen bespreken. Hierdoor wordt het ook gemakkelijker voor kinderen om de emotie een plekje te geven. Hierbij kan ik ouders ook in het proces begeleiden. Maar ook zorgverleners kunnen bij mij terecht, om meer te weten over hoe zij kinderen en families kunnen begeleiden in een rouwproces. Neem gerust contact met mij op.

Levend verlies maakt rouwen soms ingewikkeld. Rouwbegeleiding helpt.

Rouwen gebeurt niet altijd in geval van een overlijden. Bij levend verlies is er ook sprake van een rouwproces. Hierbij gaat het om een soort chronische rouw. Een levend verlies duidt op de terugkerende gevoelens van rouw die je ervaart wanneer iemand te maken krijgt met een chronische ziekte of beperking. Het proces van levend verlies is complex en intensief. Er zullen momenten zijn waarop mensen hier minder goed mee kunnen omgaan. Als zorgmedewerker ben je dan vaak een bron van steun. Maar hierbij kan begeleiding prettig zijn.


Onbegrip bij levend verlies


Want vaak bestaat er in de omgeving onbegrip wanneer er sprake is van levend verlies. De zieke persoon draagt het verdriet altijd met zich mee, maar dit is vaak onzichtbaar voor anderen. Mensen begrijpen niet dat iemand nog niet over iets heen is, zelfs als ze ergens al lang last van hebben. Maar de zieke wordt steeds weer met de beperking geconfronteerd. Het feit dat iets al heel lang speelt, maakt het niet per se makkelijker. Bij levend verlies moet iemand elke dag opnieuw leren leven met het verdriet dat hiermee gepaard gaat. Zo kunnen ze stukje bij beetje een deel van zichzelf verliezen.

Verwerking

De verwerking loopt anders dan bij een verlies door bijvoorbeeld een overlijden. Dat komt doordat de rouw in de loop van de tijd niet in intensiteit afneemt, maar het kan juist toenemen zodra de realiteit steeds confronterender wordt. Het rouwproces gaat met pieken en dalen. Het zijn geen fasen die elkaar opvolgen met een einde in zicht. Integendeel, de vier rouwtaken zullen steeds weer terugkeren. Een nieuwe situatie kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat je weer geconfronteerd wordt met de beperkingen die de ziekte of aandoening tot gevolg hebben.

Vermoeiend proces

Het rouwproces bij levend verlies is een vermoeiend proces. Mensen kunnen veel verdriet, boosheid en schuldgevoelens ervaren. Zo is het lastig te aanvaarden dat een ziek kind anders is en bepaalde dingen niet kan die andere kinderen wel kunnen. Bovendien moeten ouders en kinderen leren omgaan met opmerkingen van anderen en onbegrip uit de omgeving. Kortom: er is veel werk te verzetten op het gebied van aanpassen aan de nieuwe situatie en beperkingen van de zieke ouder of het zieke kind.

Omgaan met levend verlies

Soms hebben mensen de ziekte geaccepteerd, maar (pas) als ze de consequenties daarvan in levende lijve ondervinden, begint een nieuw acceptatieproces. Op bepaalde momenten kan het verlies weer levendig voor de deur staan. Het is dus een verlies dat nooit eindigt. Het verdriet gaat nooit weg, omdat ze er iedere dag mee worden geconfronteerd. Er zullen momenten/perioden zijn dat het verdriet minder draaglijk is. Het is dan goed om extra ondersteuning te zoeken in de vorm van rouwbegeleiding bij levend verlies. Zorgmedewerkers zijn vaak het eerste aanspreekpunt.

Rouw- en verliesbegeleiding

Het kan ingewikkeld zijn te weten wat je hierbij precies moet doen of zeggen. Uit ervaring als de kinderverpleegkundige weet ik dat dit aspect lang niet altijd even duidelijk naar voren komt in opleidingen. Daarom help ik zorgmedewerkers bij De Kinderhoeksteen om hiermee om te gaan en een brede begeleiding te kunnen aanbieden. Als rouw- en verliesbegeleider help ik zorgpersoneel bij hun rol in de emotionele begeleiding en bij het vormgeven van de psychosociale begeleiding thuis.

De Kinderhoeksteen

Mocht je werkzaam zijn in de zorg en hier interesse in hebben, of mocht je zelf een ouder zijn en te maken hebben met levend verlies, dan ondersteun ik je graag. Neem contact op of kijk op de website voor meer informatie.

Invloed van creatieve middelen op kinderen tijdens rouwproces

Elk kind rouwt op zijn of haar eigen manier na een ingrijpende gebeurtenis zoals een overlijden. Hierbij komen heftige emoties kijken, die soms te overweldigend zijn om mee om te gaan. Niet elk kind is in staat om te praten over zijn gevoelens, zijn gevoelens te verwoorden of te uiten. Het kind kan bepaalde gevoelens nog niet plaatsen, bezit nog niet de nodige tools of heeft nog niet de woordenschat opgebouwd om hier woorden aan te geven. Zeker jonge kinderen vinden het vaak lastig om over gevoelens te praten. Als zorgmedewerker kan het lastig zijn kinderen hierbij te ondersteunen. Bij De Kinderhoeksteen help ik kinderen op een creatieve manier om te gaan met de gevoelens die bij het rouwproces komen kijken en dit spelenderwijs te verwerken.


Problemen in ontwikkeling


Wanneer bepaalde emoties niet of nauwelijks besproken worden, kunnen complicaties in de rouw ontstaan, wat je bijvoorbeeld merkt aan gedragsproblemen. Het kind loopt ergens vast en blijft stilstaan in de ontwikkeling. Kinderen hebben steun van volwassenen nodig en de ruimte om richting te geven aan hun rouwproces. Maar tegelijkertijd willen kinderen – zeker oudere kinderen – hun familieleden vaak niet tot last zijn. Ze doen zich dan groot voor en stoppen hun gevoelens weg, terwijl ze juist extra begeleiding nodig hebben. Een zorgmedewerker kan deze rol vervullen, ook door het kind en/of de ouders door te verwijzen naar rouwondersteuning.



Signalen rouwcomplicaties

Signalen dat een kind extra ondersteuning kan gebruiken bij het rouwverwerkingsproces zijn bijvoorbeeld veel woede, verdriet, schuldgevoelens of angst uiten, verminderde eetlust, buikpijn, slaapproblemen, concentratieproblemen, gedragsproblemen (driftbuien, ongehoorzaamheid), schoolproblemen, bedplassen, stemmingswisselingen, depressieve klachten, veel lichamelijk contact zoeken, maar ook als een kind zich helemaal niet uit, kan dit een belangrijk teken zijn.

Inzicht in rouwproces

In de praktijk krijgt het kind de ruimte om zijn of haar verdriet te uiten en leert hij begrijpen waar gevoelens vandaan komen. Als ouder krijg je daarnaast meer inzicht in hoe het rouwproces van jouw kind verloopt en wat er in zijn hoofd omgaat. Dit maakt het makkelijker om te communiceren en verbinding te maken met je kind. Creatief bezig zijn helpt om de verbinding met het gevoel te herstellen. De gevoelens die het kind niet onder woorden kan brengen worden zo zichtbaar en zijn zo beter hanteerbaar.


Creatieve werkvormen


Bij de rouwtherapie maak ik gebruik van verschillende creatieve werkvormen, afhankelijk van de leeftijd en ontwikkelingsfase van het kind. Denk bijvoorbeeld aan tekenen, schilderen, schrijven, spel en muziek. De opdrachten zijn erop gericht om emoties te kunnen uiten, maar ook om troost en steun te bieden. Door iets tastbaars te maken, kun je mooie herinneringen aan de overledene vastleggen en dit een plekje geven.

Ondersteunen

Als zorgmedewerker kan het zinvol zijn met kinderen en ouders te praten over gevoelens, en aangeven dat er mogelijkheden zijn op het gebied van (creatieve) uitlaatkleppen. Om te weten wat de opties zijn en zelf beter beslagen ten ijs te komen, kan het prettig zijn hier de samenwerking op te zoeken met een rouw- en verliesbegeleider. Bij De Kinderhoeksteen help ik zorgpersoneel bij hun rol in de emotionele begeleiding en bij het vormgeven van de psychosociale begeleiding thuis en ondersteun in ouders en kinderen bij psychosociale problemen tijdens ziekte en overlijden. Neem gerust contact op.



De Kinderhoeksteen: https://dekinderhoeksteen.nl/

Psychosociale ondersteuning: https://dekinderhoeksteen.nl/begeleiding/rouw-en-verliesbegeleiding-kind-en-ouders/

Contact

Swalmdal 1
3894 BK Zeewolde

06 – 295 571 16
Sabina@dekinderhoeksteen.nl

De Kinderhoeksteen

KvK: 628 728 50
BIG nummer: 190 619 789 30

Algemene voorwaarden
Privacy verklaring