Er kunnen allerlei redenen zijn waarom je een rouw- en verliesbegeleider hebt ingeschakeld. Het liep niet lekker in het gezin door een verlies, er is een dierbare komen te overlijden en je wist niet goed hoe daarmee om te gaan of er is sprake van langdurige ziekte. Extra hulp inschakelen is dan heel verstandig en vaak zeer helpend. Maar een traject met een rouw- en verliesbegeleider is slechts tijdelijk en erop gericht het na verloop van tijd weer zelf te kunnen. Hoe gaat het verder na de therapie?

Overlevingsstrategieën

Wanneer er iets heftigs gebeurt zoals de ziekte of het overlijden van een dierbare, hebben we als volwassenen allerlei overlevingsstrategieën die we kunnen inzetten. We storten ons op het werk, het huishouden, de kinderen – allemaal manieren om even niet geconfronteerd te hoeven worden met ons gevoel. Kinderen kunnen deze strategieën kopiëren, zodoende weerspiegelen ze vaak feilloos de onderliggende gevoelens die de ouder(s) probeert te onderdrukken. Om een traject bij de rouw- en verliesbegeleider succesvol af te ronden, dient de begeleiding op het hele gezinssysteem gericht te zijn, en is dus de betrokkenheid van het volledige gezin noodzakelijk.

Visueel inzichtelijk

Een traject wordt vaak opgestart vanuit de hulpvraag gericht op het kind. Als rouw- en verliesbegeleider bied ik ook een onafhankelijke en veilige plek om de gevoelens te uiten. Het kind hoeft dan niet last te hebben van een loyaliteitsconflict: ze willen vaak niet zeggen dat het bijvoorbeeld lastig is dat mama verdrietig is, want dan wordt mama nóg verdrietiger. Maar dit soort gevoelens spiegel ik ook terug naar de ouders, omdat deze wisselwerking erg belangrijk is. Hierbij gebruik ik graag POPtalk om visueel inzichtelijk te maken wat het kind voelt en ervaart vanuit zijn of haar belevingswereld. Veel ouders ervaren dat als erg verhelderend.

Samen stilstaan

Door te ontwarren welke factoren bij het kind spelen en welke factoren bij de ouders, helpt dat handvatten te ontwikkelen voor na de therapie. Maar ook adviseer ik ouders weer dingen als gezin te gaan doen. Het leven raast maar door, maar probeer eens vaker met elkaar stil te staan. Door momenten te hebben voor leuke activiteiten en momenten samen, ontstaat er ook ruimte om met elkaar bij een verlies of gevoel stil te staan en het te benoemen. Dat hoeft niet altijd lang te duren, maar door geregeld de tijd hiervoor te nemen leert het kind dat er mogelijkheden zijn voor gevoelens en toenadering tot elkaar.

Stapsgewijs afbouwen

Aan de hand van de therapie en dit soort adviezen, verbetert het gedrag van het kind vaak geleidelijk. Dan bouw ik de therapie stapsgewijs af. In het begin kom ik wekelijks of tweewekelijks, afhankelijk van hoeveel het kind aankan. Vervolgens komt daar steeds meer tijd tussen te zitten. De momenten dat ik er ben, gebruiken we dan ook als reflectie- en evaluatiemomenten. We bespreken moeilijke momenten, herhalen wat we eerder bespraken en mijn rol verdwijnt steeds meer naar de achtergrond. De ouders pakken het gemakkelijker zelf op en snappen na een gesprek steeds sneller wat er is gebeurd.

Geen vast stramien

Een traject volgt nooit een vast stramien en het natraject dus ook niet. Dat is ook logisch. Iedere situatie is weer nieuw en anders dan bij andere gezinnen. In sommige gevallen loop ik wel twee jaar mee. Kinderen rouwen immers in stukjes, daardoor duurt het soms wat langer. Het kind is per slot van rekening ook druk aan het ontwikkelen. Ontwikkelen en rouwen gaat maar moeilijk tegelijk en dat is heel normaal. Samen zoeken we naar een manier waarop het gezin weer wat meer in evenwicht komt en jullie het weer samen kunnen oppakken.

Helaas krijgen jaarlijks ongeveer zesduizend minderjarige kinderen te maken met het overlijden van een ouder, volgens het CBS. In sommige gevallen gaat het om een zeer plotseling sterfgeval, soms is het na een lang ziekbed. Nagenoeg altijd is het enorm verdrietig en pijnlijk voor de betrokkenen. Zeker kinderen kunnen veel moeite hebben om met het verlies om te gaan.

Gevoel van onveiligheid

Afhankelijk van de leeftijd van het kind, kan het te maken krijgen met verschillende klachten of problemen omtrent rouw. Zo kunnen kinderen last hebben van een gevoel van onveiligheid: de veilige haven die de ouders boden is aan het wankelen gebracht. Vaak geldt dat er pas ruimte is voor rouw wanneer ze zich weer veilig voelen. Daardoor komt het vaak voor dat pas na verloop van tijd gedragsveranderingen of klachten merkbaar zijn.

Verschillende klachten

Bij peuters en kleuters is met name de factor begrip van belang. Dood en ‘nooit meer’ zijn voor hen vaak te abstract om te begrijpen. Veel openheid en eerlijkheid helpt hen bij verwerking. Voor kinderen tot tien jaar geldt dat zij verbanden kunnen gaan leggen. Gebeurtenissen betrekken ze op zichzelf, maar willen tegelijkertijd ‘gewoon’ zijn. Terugtrekken ligt hierdoor op de loer. Rust, veiligheid en transparantie zijn hierbij belangrijk.

Emotioneel weerbarstige tijd

Kinderen die in de (pre)puberteit komen willen onafhankelijker worden, maar hebben ook nog veel behoefte aan aandacht en ondersteuning. Ook tijdens rouw ervaren zij vaak deze tweesplitsing: wel getroost willen worden, maar niet als klein of zwak worden gezien. Dit kan zich uiten in boosheid, opvliegendheid en opgekropt verdriet. Nog wat oudere kinderen, van ongeveer dertien tot achttien jaar, bevinden zich vaak al in een emotioneel weerbarstige tijd. Die emotionele ontwikkeling in combinatie met rouw is vaak enorm ingewikkeld.

Grote klap

Een voorbeeld is de situatie waar Mia van 14 zich in bevond. Haar vader overleed na een hevig maar kortstondig ziekbed. Dat overlijden kwam als een grote klap. Ze veranderde van een spontaan, sociaal meisje naar een teruggetrokken en vaak boos kind. Haar moeder had daar best begrip voor, het was een uitzonderlijk moeilijke periode voor hen allebei. Er was nauwelijks tijd geweest om te beseffen wat er allemaal was gebeurd.

Bijzonder verwarrend

Voor Mia was deze fase bovendien bijzonder verwarrend. Ze ging naar de middelbare school en had daardoor net het gevoel meer op eigen benen te gaan staan. Maar door het gemis van haar vader merkte ze tegelijkertijd hoezeer ze nog haar ouders nodig had. Daarbij viel het zichtbare verdriet van haar moeder erg zwaar: ze had het gevoel sterk te moeten zijn voor haar overgebleven ouder. De combinatie van dit soort verwarrende emoties maakten haar onmachtig, en boosheid was het gevolg.

Er samen weer uitkomen

Rouw- en verliesbegeleiding kan kinderen van verschillende leeftijden helpen het verdriet een plekje te geven. Dat voelt voor sommige ouders misschien gek: waarom kan een vreemde dat wel, en ik niet? Maar juist de onafhankelijkheid van een ‘buitenstaander’ kan vaak veilig voelen. Door open en eerlijk te kunnen zijn over emoties die het kind liever niet bij de ouders neerlegt, kan er weer wat rust terugkeren. Zodat daarna weer ruimte ontstaan om er samen uit te komen.

Ouders – https://dekinderhoeksteen.nl/wat-als-papa-of-mama-ziek-wordt/

kinderen tot tien – https://dekinderhoeksteen.nl/stimuleer-de-veerkracht-van-jouw-kind/

Rouw- en verliesbegeleiding – https://dekinderhoeksteen.nl/even-voorstellen/

Wat als je ineens het bericht krijgt dat een van jullie ziek is, misschien wel ongeneeslijk? Zelf kamp je met de grote schok, maar je kind heeft in het begin nog weinig door. Daar komt snel verandering in. Je kind begint door te krijgen dat er iets is veranderd in huis. Moet je jouw kind over de situatie vertellen? En zo ja, hoe pak je dit dan aan? Sabina Krijger van De Kinderhoeksteen, die kinderen begeleidt bij rouw en verlies, geeft een paar handvatten over hoe je jouw kinderen kunt vertellen dat de toekomst er ineens heel anders uitziet.

De spanning in huis

Je eerste gevoel zegt misschien tegen je, ik moet het niet vertellen. Ik moet het nog even voor mezelf houden. Het is een logische gedachte, je wilt je kinderen immers beschermen voor al het kwade in de wereld. Toch is het beter om het hier juist wel over te hebben, hoe moeilijk dit ook is. Kinderen hebben namelijk een haarscherp vermogen om emoties aan te voelen. Ze zullen merken dat er spanning in het huis is die voor de uitslag nog niet aanwezig. Ze zien een ouder terugtrekken, ze zien dat de vrolijke sfeer van voorheen inmiddels niet altijd meer in het huis hangt. Kinderen kunnen ook onbedoeld flarden opvangen van de waarheid: een telefoongesprek, een gesprek tussen jou en je partner, mogelijk van andere kinderen die het van hun ouders hebben gehoord.

Samen er doorheen

Je kunt het beter eerlijk vertellen. Maar dit is wel makkelijker gezegd dan gedaan. Hierbij wil je jouw kind misschien gerust stellen – het komt wel goed, er gaat niemand dood – maar hoe zeker kun je hiervan zijn? Als je een belofte doet, houdt je kind hier zichzelf misschien aan vast: ‘mama zei toch dat het wel goed kwam?’ Wees dus eerlijk, ook over waar het uiteindelijk op neer kan komen. Je kind voelt zich dan ook serieus genomen. Je kunt ook zo vertrouwen wekken: samen gaan jullie je best doen om door de situatie heen te komen, wat de uitkomst ook is. En als er verdriet komt, dan komt dat maar, dan kunnen de tranen beter stromen dan binnenblijven.

Het rouwproces

Als het hoge woord eruit is, betekent dit nog niet dat je kind het direct verwerkt heeft.

Ook wanneer kinderen te horen hebben gekregen dat een van hun ouders ernstig ziek is, gaan zij een rouwproces in. Zij moeten dan leren te accepteren dat hun ouder niet meer in hun leven gaat zoals voor de ziekte, misschien later wel helemaal niet meer. Zij gaan op een andere manier met dit nieuws om dan volwassenen dat doen. De toekomst is voor kinderen ineens moeilijk te bevatten. Eerder zagen zij hun beide ouders eigenlijk hun hele leven aan hun zijde staan, maar dat beeld is nu anders. Ze moeten leren om te gaan met dat veranderde beeld en daarmee verder te leven. De kinderen leren het als het ware te verweven in hun leven.

Tastbaar en overzichtelijk

Sabina van De Kinderhoeksteen is gespecialiseerd in rouwbegeleiding bij kinderen. Zij vertelt dat het nuttig kan zijn om de situatie bij kinderen overzichtelijk te maken. In haar begeleiding maakt zij daarom gebruik van POPtalk. ‘Hierbij gebruik ik poppetjes en materialen om gezinssituaties uiteen te zetten. Zo worden familiesituaties tastbaar voor kinderen en kunnen gevoelens uitgespeeld worden. Hiermee kan ik inzicht krijgen in de belevingswereld van kinderen, en krijgen zij overzicht op de situatie. Dit maakt het een erg nuttige manier om samen met kinderen te kunnen praten over rouw, verlies en emoties. Ook als je zelf met vragen kampt over de situatie en hoe je hier met je kind mee om kunt gaan, kun je bij mij terecht.’

Een rouwproces in: https://www.foryou.nl/verliesbegeleiding/zeewolde/verschillende-vormen-rouw-kinderen/

Rouwbegeleiding bij kinderen: https://dekinderhoeksteen.nl/begeleiding/rouw-en-verliesbegeleiding-kind-en-ouders/

Kinderen kunnen net als volwassenen verschillend reageren op een verlies in hun omgeving. Doordat kinderen vaak nog geen woorden hebben voor hun emoties of hier niet goed mee om kunnen gaan, zijn hun gevoelens vaak moeilijk te peilen. Door kinderen te betrekken in het proces en hierover open te zijn, voorkom je dat kinderen hun gevoelens wegstoppen. Maar hoe werkt het rouwproces bij kinderen eigenlijk precies?  

Gedragsveranderingen

Kinderen reageren vaak heel puur en sensitief, wat zich uit in gedragsveranderingen. Ze hebben vaak moeite om te concentreren op school, kunnen moeilijk slapen of willen niet meer eten. Stemmingen kunnen ook snel omslaan. Het ene moment lijkt alles goed te zijn en het andere moment wordt het kind erg angstig, boos of barst het in tranen uit. Een kind kan soms zelfs ‘emotieloos’ uit de hoek komen. Ze lijken niet echt stil te staan bij wat er gebeurt of doen ze alsof er niets aan de hand is.

Rouwen in stukjes

Dit is heel normaal gedrag. Kinderen rouwen in stukjes: ze pakken aan wat ze kunnen en als het genoeg is, switchen ze snel over naar een ander onderwerp. Een gesprek aangaan is moeilijk.  Door spel kun je er dan achterkomen wat er in hun hoofd omgaat. Spel is namelijk hun tweede taal, waarmee ze vele gebeurtenissen verwerken. 

Reactie op omgeving

Jonge kinderen reageren meestal sterk op emoties en spanningen in hun omgeving. Ze kunnen erg bang en verward raken, omdat ze geen besef hebben van de situatie en niet snappen wat ‘dood’ betekent. Ineens is alles anders en lijkt iedereen verdrietig te zijn. Ondanks dat ze nog geen tijdsbesef hebben, is het toch goed om zo open en concreet mogelijk te zijn over wat er speelt. Betrek het kind bij je emoties en leg uit waarom je verdrietig bent. Het behouden van een vaste structuur en dagelijkse routine van een kind is daarnaast erg belangrijk.

Besef van de dood

Tussen de 6 en 9 jaar begint het bij kinderen te dagen dat de dood definitief en onomkeerbaar is. Het magische denken van kinderen kan dan zorgen voor schuldgevoelens en angst, omdat ze dingen zelf gaan invullen. Creëer daarom ruimte voor vragen en geef aan dat het goed is om gevoelens te delen. Op een begrijpelijke manier uitleggen wat er gebeurt, zonder hierbij te veel details vrij te geven, voorkomt dat het kind zelf wilde fantasieën ontwikkelt.

Heftige gevoelens

Tieners ervaren meestal heftige gevoelens, die ze op verschillende manieren uitdrukken. Vaak hebben ze behoefte aan afleiding, met name van hun vrienden. Ze kunnen zich gaan afreageren als ze het gevoel hebben dat er geen ruimte is voor hun gevoelens. Kinderen van alle leeftijden moeten het gevoel hebben dat ze met hun gevoelens ergens terecht kunnen en dat ze op je kunnen leunen. Het is dus van belang dat je het verlies zelf ook kunt verwoorden en handelen.

Voor het hele gezin

Ieder mens gaat op een unieke manier om met een verlies, ook al kom je uit hetzelfde gezin. Dat maakt het juist zo lastig. Zeker in deze tijd, waarin helaas niet op een gebruikelijke manier afscheid genomen kan worden. De fysieke afstand maakt het lastiger om een verlies en alle bijbehorende emoties te verwerken. Mensen kunnen die arm om zich heen missen. Het is daarom extra belangrijk dat je een gevoel van vertrouwen en emotionele nabijheid creëert. Rouwbegeleiding voor het hele gezin kan hierbij helpen.

Over De Kinderhoeksteen

Wil je leren hoe je je kind kunt helpen bij het verwerken van verlies en omgaan met rouwgevoelens? Je kunt dan bij Sabina Krijger van De Kinderhoeksteen terecht. Zij is gespecialiseerd in rouwverwerking bij kinderen en begeleidt gezinnen bij dit hele proces. Neem daarom contact op om de mogelijkheden te bespreken, zodat je als gezin weer verder kunt.

rouwbegeleiding – https://dekinderhoeksteen.nl/begeleiding/rouw-en-verliesbegeleiding-kind-en-ouders/

Sabina Krijger – https://dekinderhoeksteen.nl/even-voorstellen/

contact – https://dekinderhoeksteen.nl/contact/

Als ouder wil je je kind natuurlijk zoveel mogelijk beschermen. Je gaat om deze reden soms confrontatie met moeilijke emoties uit de weg. Toch is het juist goed om kinderen te betrekken bij emotionele situaties, ook als het angst of verdriet bij het kind kan oproepen. Kinderen hebben de mogelijkheid om veerkracht te ontwikkelen. En je hebt er zelf een hand in om dit te stimuleren.

Van nature veerkrachtig

Kinderen hebben van nature veel veerkracht, waardoor ze tegenslagen goed kunnen handelen. Dit wordt niet altijd erkend door de omgeving. Bij emotionele situaties reageren kinderen op de mensen om hun heen, dus de manier waarop hun omgeving hier mee omgaat heeft een impact op het kind en hoe hij hiermee leert omgaan. Een goede ondersteuning van mensen waarbij ze zich veilig voelen, helpt dan om de natuurlijke veerkracht te vergroten. Door kinderen te leren dat je een keuze hebt in hoe je hiermee omgaat en ze te helpen om woorden te geven aan hun gevoelens en problemen, komen ze zelf vaak al tot mooie conclusies en oplossingen.

Problemen voorkomen

Wanneer confrontatie met een schokkende of ingrijpende gebeurtenis het welzijn van het kind bedreigt, is het van belang dat het kind hier op een helpende manier mee om leert gaat. Dit betekent dat het kind accepteert dat dingen soms zijn zoals ze zijn en dat je als kind goed bent zoals je bent, maar nog veel mag en kan leren. Anders bestaat de kans dat het kind een overlevingsstrategie aanleert die niet helpend is. Gevoelens worden dan niet goed verweven, wat later in het leven voor problemen kan zorgen. Een kind dat emotioneel sterk in zijn schoenen staat kan negatieve invloeden daarom beter handelen, zonder dat dit directe ernstige gevolgen heeft. Bestaande eigenschappen en kwaliteiten van het kind, zoals een positiviteit , humor, flexibiliteit , spelen hierin een rol.

Omgaan met gevoelens

Een veerkrachtig kind voed je niet op door gevoelens uit de weg te gaan, maar juist door kinderen te leren omgaan met hun gevoelens vanuit verbinding en veiligheid. Wanneer een kind te maken krijgt met tegenslagen of stress, is dit een kans voor het kind om de nodige vaardigheden ontwikkelen. Hoe kinderen met deze gevoelens omgaan, heeft invloed op hun verdere leven. Als er geen mogelijkheden binnen bereik zijn voor het kind, beïnvloedt dit de mate waarop een kind kan herstellen. Ouders en professionals hebben hier dus zeker invloed op.

Eigen kracht benutten

Het vergroten van veerkracht kun je op verschillende manieren stimuleren. Door hulpbronnen aan te reiken waardoor een kind de nodige vaardigheden kan ontwikkelen en zelfvertrouwen kan opbouwen, kun je een goed vangnet bieden waar kinderen sterker uit kunnen komen. Wanneer kinderen hun eigen kracht kennen en benutten, zich verbonden voelen met hun omgeving, krijgen ze er een versterkt gevoel van eigenwaarde voor terug. Ze worden bewust van hun eigen gevoelens, die ze leren uitdrukken en accepteren. Zo kunnen ze positiever reageren op tegenslagen, nu en in de toekomst.

Over De Kinderhoeksteen

Wil je je kind helpen om sterker uit een situatie te komen en tegenslagen in het leven te overwinnen? Bij De Kinderhoeksteen kun je dan terecht voor begeleiding bij het leren verweven van gevoelens na ingrijpende gebeurtenissen. Wil je weten wat Sabina voor jou en je kind kan betekenen? Neem dan contact op en ontdek de mogelijkheden.

De Kinderhoeksteen – https://dekinderhoeksteen.nl/even-voorstellen/

Als je kind de diagnose ‘kanker’ krijgt, staat de wereld op zijn kop. Niet alleen die van jou, maar van het hele gezin. Je hebt te maken met een ingrijpende gebeurtenis die het hele gezin raakt. Elk gezinslid gaat hier op zijn eigen manier mee om. Soms kroppen mensen dit verdriet op. Het is belangrijk om met elkaar te blijven communiceren en in verbinding met elkaar te blijven, al is dat moeilijk tijdens de behandelingen. Zo voorkom je dat het gezin langs elkaar gaat leven of dat deze gevoelens tot uitbarsting komen en er conflicten ontstaan. Voor kinderen én ouders kan het dan helpend zijn om begeleid te worden bij het omgaan met het verdriet.

Handvatten voor het verwerkingsproces

Als ouder is het al moeilijk genoeg om grip te krijgen op je eigen emoties, laat staan die van je kind(eren). Je kunt dan de hulp inschakelen van De Kinderhoeksteen. Zo word je geholpen om kinderen beter te ondersteunen in deze moeilijke periode. Je krijgt handvatten om met alle emoties en gevoelens van kinderen en jezelf om te gaan. Daarnaast krijg je advies over de beste handelwijze in bepaalde situaties. Hoe betrek je kinderen en leg je ingewikkelde dingen op een begrijpelijke manier uit zonder kinderen angstig te maken?

Moeilijke gevoelens

Het kan lastig zijn om verbinding te krijgen met de gevoelswereld van je kind. Wanneer kinderen te maken krijgen met moeilijke emoties die ze niet begrijpen of kunnen verwoorden, kan dit zich op verschillende manieren uiten. Misschien lijken ze teruggetrokken en stil, of juist onrustig en aandachtvragend. Veel kinderen kunnen te maken krijgen met gedragsproblemen als agressie en concentratieproblemen, wat zich kan openbaren in moeilijkheden op school. Het is erg ingewikkeld voor kinderen om deze gevoelens onder woorden te brengen.

Inzicht in belevingswereld

Je kunt je kind leren om hier woorden aan te geven en weer contact maken door creatieve middelen als tekenen, schilderen, spel en muziek te gebruiken. Ook kun je POPtalk inzetten om gevoelens in beeld te brengen, zodat ze er van een afstandje naar kunnen kijken. Zo krijgen kinderen een soort ‘helikopterview’ van hun emoties, zonder dat ze hierdoor overspoeld raken. De belevingswereld van kinderen wordt hierdoor inzichtelijk gemaakt voor de ouders. Het helpt kinderen om hun eigen gevoelens te begrijpen en op een helpende manier te uiten.

Een luisterend oor

Als een tiener zich niet aan je openstelt, kan het helpen om je kind te laten praten met een professional, die hiermee veel ervaring heeft. Voor jonge kinderen is het moeilijker om hun gevoelens uit te drukken en kan een hulpmiddel een uitkomst zijn. Daarom heeft De Kinderhoeksteen een knuffeltje ontwikkeld dat troost biedt aan kinderen: de zorguil. Door een briefje of tekening in het buideltje te stoppen, kunnen ze vertellen hoe ze zich voelen. Samen met de ouder kunnen ze hier dan afspraken over maken.

Over de Kinderhoeksteen

Kan je kind en gezin wel wat ondersteuning gebruiken bij het omgaan met emoties? Met haar  achtergrond als verpleegkundige heeft rouw- en verliesbegeleider Sabina Krijger veel ervaring en inzicht in het ingrijpende effect van ziekte op het gezinsleven. Zij kan je gezin daarom weer op weg helpen door orde te scheppen in de chaos van emoties. Met haar inlevingsvermogen en empathische betrokkenheid geeft ze elke ouder weer de kracht om hun kind te begrijpen en te helpen. Zo leert iedereen op zijn eigen manier omgaan met verlies en verdriet. Benieuwd wat Sabina voor jou kan betekenen? Neem dan contact op voor een kennismakingsgesprek.

De Kinderhoeksteen– https://dekinderhoeksteen.nl/even-voorstellen/ 

POPtalk – https://dekinderhoeksteen.nl/begeleiding/poptalk/

Als kinderverpleegkundige heb je veel te maken met verdriet, angst en allerlei andere emoties die spelen binnen een gezin rondom rouw- en verlies. Toch is de verbinding met psychosociale begeleiding op dit gebied vaak verre van optimaal. Sabina Krijger, zelf werkzaam als rouw- en verliesbegeleider én kinderverpleegkundige, heeft daarom een onderwijsmodule geschreven die kinderverpleegkundigen leert om deze begeleiding te integreren in het vakgebied.

Palliatieve kinderverpleegkunde

Sabina vertelt: ‘Ik heb de onderwijsmodule geschreven omdat ik merk dat palliatieve kinderverpleegkunde en rouw- en verliesbegeleiding of psychosociale begeleiding twee werelden zijn, die de verbinding met elkaar missen. Het is namelijk veel meer dan het stukje zorg dat mensen ontvangen in hun laatste levensfase. De begeleiding moet beginnen op het moment dat kinderen te horen hebben gekregen dat zij een levensverkortende ziekte hebben. Met de module hoop ik de twee werelden dichter bij elkaar te brengen. Ik denk dat dit een ontzettend belangrijke stap is binnen de kinderverpleegkunde.’

Psychosociale begeleiding

‘De gezondheidszorg blijft zich constant ontwikkelen. Dit heeft als gevolg dat kinderen met complexe aandoeningen steeds langer blijven leven. Een belangrijke, mooie ontwikkeling, maar dit betekent ook dat de vraag naar psychosociale, familiegerichte begeleiding steeds groter wordt. Helaas zien we echter dat de kennis op dit gebied vaak beperkt blijft en dat moet veranderen. Psychosociale begeleiding kan namelijk de kwaliteit van zorg voor ouders én kinderen vergroten.’

Familiegericht (na)zorgaanbod

Om psychosociale begeleiding te integreren in de kinderverpleegkundige zorg, is meer kennis over rouw en verlies en traumasensitief werken en kijken vereist. Ook professionele nabijheid en de ontwikkeling van familiegericht (na)zorgaanbod moet verbeterd worden. De module ‘Psychosociale Familie(na)zorg’ brengt de twee werelden van verpleegkundige zorg en psychosociale begeleiding bij elkaar. Hierdoor kan de familiegerichte zorg geïntegreerd worden in het huidige zorgaanbod. 

 

Onderwijsmodule

‘De module bestaat uit 10 theorie- en expertisedagen en duurt in totaal 7 maanden. De module is vanaf nu beschikbaar en speciaal geschreven voor kinderverpleegkundigen. Als kinderverpleegkundige sta je namelijk, zeker in de thuissituatie, vaak erg dichtbij het gezin. Deze vertrouwensrelatie kan effectief worden ingezet om psychosociale begeleiding te bieden. Het is ontzettend zonde om deze band niet op die manier te benutten.’

Schrijf je nu in via https://lnkd.in/ejxs3sd

Geregeld vragen mensen mij wat ik doe om alle heftige, impactvolle verhalen en situaties, die ik via mijn werk als rouw- en verliesbegeleider en palliatief kinderverpleegkundige, te verwerken. Mensen vragen zich af of ik eraan wen en het los kan laten. Hierover kan ik kort zijn: mijn werk went nooit.

Impact

Het feit dat ik zie dat mijn werk zin heeft en dat kinderen en hun ouders een stapje verder komen met mijn begeleiding, doet me heel erg goed. Toch hebben álle ervaringen die ik opdoe in de praktijk hebben ook impact op mij. In mijn vrije tijd schrijf ik daarom gedichtjes en korte tekstjes. Dit helpt mij bij het verwerken van alles wat ik iedere dag tegenkom.

Sterk – Sabina Krijger

Sterk zijn betekent voelen

Sterk zijn betekent meer dan brute kracht

Sterk zijn is toegeven dat het soms niet lukt

Vallen en weer opstaan uit alle macht

Je bent niet alleen

Sterk zijn ben je samen

Dat geldt voor iedereen

De dag loslaten

Het van mij afschrijven helpt me om de dag ‘los’ te laten. Ook krijg ik vaak tijdens het schrijven weer nieuwe inzichten voor de volgende afspraak. Op die manier is schrijven voor mij erg therapeutisch en behulpzaam. Ik kan er mijn eigen gevoelens in kwijt én stel mezelf in de gelegenheid om op een andere manier naar de situatie te kijken. Dit neem ik dan mee tijdens een volgend gesprek. Verder zie ik het als mijn doel om de wereld van palliatieve zorg en psychosociale begeleiding dichter bij elkaar te blijven. Dit doe ik onder andere door voorlichting te geven, maar ook schrijf ik mijn eigen onderwijsmodule voor kinderverpleegkundigen over dit onderwerp. In mijn tekst ‘Palliatieve zorg’ heb ik mijn gevoelens hierover beschreven.

Palliatieve zorg – Sabina Krijger

Ga naast de mensen staan
Sta soms stil en geniet van wat je ziet.
Hard werken dat kunnen we wel, je vecht
Tijd en ruimte ontbreekt ons soms echt.
En je wacht; maar het leven raast door
Je kijkt terug, is dit het?
Waarom ik, waarom wij, waarom
De eenzaamheid, de aanwezigheid van jou maakt het verschil.
Laat niet alleen de uitdagingen zien, maar ook de mooie momenten.
Wat doet het met jou?
Laat je het binnenkomen of hoort het bij je werk.
Wat geef je aan jezelf?
It’s ok!
Professionele verbondenheid dat is nodig.

Veerkracht – Sabina Krijger

Tegenslagen keer op keer.
De enorme veerkracht verbaast mij steeds weer.
Hoogtepunten en diepe dalen hebben de macht.
Verbondenheid met elkaar en de liefde geven kracht.
Keuzes maken die eigenlijk geen keuze zijn.
Boosheid, frustratie en pijn.
Liefdevolle aandacht wordt gegeven.
In het hier en nu bij leven.

Wanneer een kind langdurig ziek is, is dat ontzettend zwaar voor het hele gezin. Een kind krijgt te maken met allerlei ervaringen, emoties en situaties die we het liefst zo ver mogelijk bij ze vandaan houden. Het is dan ook niet gek dat een kind vroeg of laat de behoefte krijgt om hier met iemand over te praten die wat verder van hem af staat, maar toch dichtbij is.

Rouw- en verliesbegeleiding in de praktijk

Sjoerian Brokelman is moeder van Luco. Haar, inmiddels 13-jarige, zoon heeft het eerste half jaar na zijn geboorte in het ziekenhuis gelegen. Toen hij daarna naar huis mocht, was veel verpleegkundige zorg nodig. Dit is het moment dat Sabina Krijger bij het gezin in beeld kwam. Sjoerian vertelt over de rol die Sabina in het leven van het gezin en Luco is gaan spelen.

In de knoop

‘Sabina werkte destijds nog ‘enkel’ als kinderverpleegkundige, maar ging op een gegeven moment de opleiding voor rouw- en verliesbegeleiding volgen. Toen Luco vervolgens op een leeftijd kwam dat hij dingen kon uitspreken en benoemen, merkten wij dat hij behoorlijk in de knoop zat met bepaalde dingen. We besloten dat het goed zou zijn dat hij hier met iemand over kon sparren en wat is er dan mooier dan dit te doen met iemand die je al jaren kent?’

Snel gefrustreerd

‘Sabina praat met Luco voornamelijk één op één over bepaalde thema’s die op zo’n moment spelen. Een naderende operatie of iets dat op school niet lekker loopt. Op een gegeven moment gaan we dat soort momenten zelf ook herkennen. Hij raakt bijvoorbeeld snel gefrustreerd. Nu geeft hij zelf aan dat hij met Sabina wil praten of wij stellen het voor. Hij is er dan altijd voor in.’

Flink ziek

‘Luco is vanaf zijn geboorte flink ziek geweest, hij heeft op de intensive care gelegen en dat soort ervaringen kunnen behoorlijk traumatisch zijn. Zeker voor een jong kind. Sabina helpt hem hier mee om gaan en helpt hem begrijpen waarom hij soms boos is en dat dit helemaal niet raar is. Het is oké om daarover te praten en daar gevoelens bij te hebben en we merken altijd gelijk dat het beter gaat na een sessie van drie kwartier of een uur.’

Enorme opluchting

‘Dat is voor ons als ouders natuurlijk ook een enorme opluchting. De onderwerpen waar hij over praat zijn vaak erg gevoelig of kwetsbaar. Daarover wil je als kind liever niet praten met je ouders, want als je als kind verdriet of pijn hebt, hebben je ouders dat ook. Sabina is hierin een soort vertaler. Ze maakt na een gesprek en waar hij bij is een vertaalslag, zodat wij ook op de hoogte zijn wat wat er speelt. Dat is echt een hele prettige, mooie manier om te communiceren.’

Deskundige begeleiding

‘Ik vind het heel goed dat Sabina zich inzet voor een betere verbinding tussen de kinderverpleegkunde en sociaalpsychologische begeleiding. De ervaring die Sabina als kinderverpleegkundige heeft, is heel waardevol voor een rouw- en verliestherapeut. Als je dit werk doet vanuit een heel andere hoek dan de verpleegkundigentak, mis je toch een stukje deskundigheid en ervaring die Sabina wel kan bieden.’

Waardevolle aanvulling

‘Voor ons werkt het echt ontzettend goed. Ze komt nu wekelijks bij ons en daardoor is het lijntje gewoon heel kort. De drempel is dan een stuk lager om om hulp te vragen dan wanneer je weer naar een ander, nieuw persoon moet gaan. Het voegt heel erg veel toe. Deze vorm van begeleiding is een waardevolle aanvulling in het (kinder)verpleegkundigenvak.

‘Mijn auto is echt mijn tweede thuis,’ begint Sabina Krijger. Ze is erkend rouw- en verliesbegeleider en biedt medische rouwbegeleiding voor kind en gezin. De meeste begeleiding is ambulant, dus vindt aan huis plaats. Ze vertelt hoe een werkdag voor haar verloopt, maar staat ook stil bij haar werkwijze en bij de toekomst.

Rouwbegeleiding voor kinderen

‘Ik werk voor zo’n 85% bij gezinnen aan huis. In een aantal situaties komen jongeren liever bij mij op mijn kantoor. Dat zijn voornamelijk tieners die het niet prettig vinden om thuis met iets dat zo gevoelig ligt aan de slag te gaan. Jongere kinderen voelen zich over het algemeen prettiger in hun eigen huis. Het kost dan het minste energie voor ons allemaal om een vertrouwensband op te bouwen. Thuis zijn ze al in een veilige omgeving, terwijl ze op mijn kantoor meer op hun hoede zijn. Dan is het voor mij moeilijker om tot de diepere laag door te dringen.’

Geslaagde werkdag

‘Een werkdag is voor mij geslaagd als ik thuiskom en nog energie over heb. Dat betekent namelijk dat de gezinnen en de kinderen waar ik kom hun eigen proces hebben gevolgd en ik niet alleen mijn ‘creatieve of praatkunstje’ heb gedaan. Natuurlijk is het ook wel eens anders. Dan is het soms best lastig om iets los te laten, maar als ik thuiskom werk ik de dossiers van alle kinderen waar ik geweest ben nog bij. Dan kan ik het van mij af schrijven en dat helpt me op het los te laten. Vaak krijg ik tijdens het schrijven ook weer nieuwe inzichten voor de volgende afspraak.’

Eigen weg bewandeld

‘Ik hoop dat mensen aan het einde van een traject voelen dat ze hun eigen weg hebben bewandeld om een oplossing te vinden voor de hulpvraag. Ook hoop ik dat ze rust en overzicht hebben gevonden of teruggekregen. Ik wil handvatten aanreiken waardoor ze zelf door kunnen, maar ik maak ook altijd duidelijk dat ik het verlies niet kan wegnemen.’

Eigen kwaliteiten inzetten

‘Om dit resultaat te bereiken ga ik altijd uit van de eigen kwaliteiten van de kinderen. We gaan echt op zoek naar wie iemand als kind of ouder is. Dat is mijn startpunt en daarna gaan we kijken welke talenten en kwaliteiten kunnen worden ingezet bij de hulpvraag en op welke manier. Hoewel ik geregeld hele diepe gesprekken heb met kinderen, hoeven we niet áltijd in gesprek te gaan. We kunnen ook creatief aan de slag gaan. Het is eigenlijk geheel afhankelijk van de interesses en hobby’s van een kind.’

Visualiseren met poppetjes

‘Ook werk ik veel met POPtalk. Dit is een methode die zich richt op het visualiseren van de belevingswereld van kinderen of volwassenen tijdens een gesprek. Dit gebeurt door middel van poppetjes zoals Playmobil of Duplo. De eigen werkelijkheid wordt in beeld gebracht en dit leidt tot meer inzichten voor mij als begeleider, maar ook voor de cliënt. Om hier nog een verdiepende slag in te kunnen maken, ga ik binnenkort ook nog de opleiding HBO Familieopstellingen volgen. Zo ben ik altijd op zoek naar manieren om mijn kennis verder uit te breiden en nóg beter te kunnen helpen.’

De toekomst

‘Ook ben ik bezig met het ontwikkelen van een onderwijsmodule op het gebied van psychosociale zorg. Ik ben namelijk ook werkzaam als kinderverpleegkundige en hoop door middel van dit lesmateriaal een verbinding te maken tussen beide vakken. Ik merk namelijk dat vooral in de palliatieve kindzorg nog te weinig begeleiding is op het gebied van rouw- en verliesbegeleiding. Niet alleen voor het zieke kind, maar voor het hele gezin. Er is daar echt nog een hoop winst te halen. De bedoeling is dat mijn onderwijsmodule in het eerste kwartaal van 2020 wordt aangeboden aan kinderverpleegkundigen. Dat is wel een erg mooi vooruitzicht.’