In veel gezinnen hangt soms iets in de lucht dat niemand benoemt. Een verlies of familiegeheim waar niet meer over gepraat wordt. Een gebeurtenis die te pijnlijk voelt om aan te raken. Of een geheim dat met de beste bedoelingen wordt verzwegen, om iemand te beschermen. Maar kinderen voelen die stiltes haarfijn aan. Ze merken spanning, horen halve zinnen en vullen zelf in wat er niet wordt gezegd. En juist dat zwijgen kan zwaarder voelen dan het verlies zelf.

Kinderen voelen, ook zonder woorden

We denken vaak dat we kinderen beschermen door moeilijke dingen niet te delen. Maar kinderen hebben een ongelooflijk goed gevoel voor sfeer. Ze merken het aan onze toon, blik, houding of energie. Als er iets niet klopt, voelen ze dat. Ook al begrijpen ze het niet precies.

Soms reageren ze daarop door zich terug te trekken. Ze voelen dat er iets speelt, maar niemand zegt wat. En om hun ouders niet nog verdrietiger te maken, blijven ze stil of doen ze extra hun best om ‘lief’ te zijn. Zo dragen ze emoties die eigenlijk niet van hen zijn.

De last van stiltes

Als er in een gezin geheimen of taboes zijn, bijvoorbeeld rond een miskraam, zelfdoding of familieruzie, ontstaat er spanning. Kinderen voelen dat feilloos aan en kunnen er allerlei betekenissen aan geven. “Het is vast mijn schuld.” Of: “Ik mag hier niet over praten.”

Door te zwijgen ontstaat onbedoeld afstand. Er komt iets tussen ouder en kind te staan wat niet gedeeld mag worden. En wat niet gedeeld wordt, kan ook niet helen.

Wat helpt?

Openheid betekent niet dat je alles hoeft te vertellen. Maar wél dat er woorden mogen zijn voor wat er speelt. Soms is iets simpels als: “Er is iets verdrietigs gebeurd en we vinden het moeilijk om erover te praten” al genoeg. Daarmee zeg je: “Je hebt gelijk, er is iets. En het is oké om dat te voelen.”

Kinderen hoeven niet alles te weten tot in detail, maar ze moeten wel voelen dat ze niet gek zijn omdat ze spanning merken. Dat het klopt wat ze aanvoelen.