Wanneer een jong kind te maken krijgt met verlies, denken volwassenen soms dat het hen nog niet echt raakt. “Ze begrijpen het toch nog niet”, is dan de gedachte. Maar rouw is niet alleen iets van het hoofd, het is vooral iets van het hart en het lichaam. Ook baby’s, peuters en kleuters rouwen, alleen doen ze dat op een andere manier dan volwassenen.

Rouw in gedrag, spel en lichaamstaal

Jonge kinderen uiten hun verdriet vaak via gedrag. Ze kunnen bijvoorbeeld onrustig worden, slecht slapen, veel huilen of juist opvallend stil zijn. Ook kunnen ze terugvallen in eerder gedrag, zoals weer in bed plassen of moeite hebben met afscheid nemen op de opvang. Dit zijn geen “lastige fases”, maar signalen van rouw.

Ook spel is een belangrijke uitingsvorm. In hun spel verwerken kinderen wat ze meemaken. Je kunt dan ineens zien dat poppen “doodgaan” of dat een rollenspel eindeloos draait om afscheid nemen. Voor een buitenstaander lijkt het misschien alsof het kind gewoon aan het spelen is, maar voor het kind is dit een manier om grip te krijgen op wat er is gebeurd.

Lichaamstaal zegt vaak meer dan woorden. Een kind dat zich aan je vastklampt, veel buikpijn heeft of vermoeid is zonder duidelijke reden, kan rouwen. Ze voelen zich onveilig of hebben behoefte aan nabijheid. Ze kunnen hun emoties niet verwoorden, maar hun lichaam spreekt de taal van verlies.

Rouwen in golven

Volwassenen zijn geneigd om rouw te zoeken in woorden en tranen. Als een kind niet expliciet zegt dat het verdrietig is, denken we al snel dat het kind er niet mee bezig is. Maar kinderen rouwen in golven en in stukjes. Ze schakelen moeiteloos tussen huilen en spelen, tussen intens verdriet en vrolijk doen. 

Ook verwachten we soms te snel dat een kind “verder” moet kunnen. We willen hen beschermen en zien liever dat ze gelukkig zijn. Maar echte steun betekent dat we hun verdriet erkennen. Door te benoemen wat we zien (Bijvoorbeeld: “Ik zie dat je boos bent sinds opa er niet meer is. Mis je hem?”) geven we ruimte aan wat er speelt.

Jonge kinderen helpen rouwen

We hoeven het verdriet van een jong kind niet op te lossen. We hoeven alleen maar dichtbij te zijn. Door rust te bieden, door structuur en door oprechte aandacht. Door hen te laten spelen, te laten huilen, en vooral: te laten zijn. Zo leren kinderen stap voor stap dat rouw er mag zijn, ook als je het nog niet helemaal begrijpt.