Tag Archief van: rouwbegeleiding

Daar stond je dan, aan het kleine graf waar jullie nog veel kleinere baby in begraven ligt. Het verliezen van een baby is hartverscheurend en heel onnatuurlijk. Je keek zo uit naar dit mooie mensje, je wilde het vasthouden, knuffelen, zien opgroeien…en opeens is alles weg. Leeg. Verloren. De naam die jullie voor dit kindje bedacht hebben komt op de steen te staan. Je bent voor altijd papa en mama van een baby die er niet meer is. Hoe noem je dat? Hoe noem je jezelf? En wat als er later een ander kindje geboren wordt?

Vlinderkindjes en sterrenbaby’s

Een overleden kindje noemt men vaak een ‘vlinderkindje’. De baby, die heel even dichtbij was, is ongrijpbaar en kwetsbaar als een vlindertje bij je vandaan gevlogen. Ook de term ‘sterrenbaby’ wordt veel gebruikt. Het symboliseert het verloren kindje dat als een ster aan de hemel straalt.

Met lege handen

Als papa en mama van een sterrenbaby, ben je misschien ook op zoek naar de juiste term voor jezelf. Je bent ouders van een kindje, maar staat met lege handen. Er zijn letterlijk en figuurlijk maar weinig woorden voor dat verdriet. Je kunt een sterrenouder zijn, maar er is ook niets mis met jezelf papa of mama noemen. Je hebt immers een kindje gekregen waar je, zo kort als het duurde, ook nog eens intens veel van hebt gehouden. Je bent voor altijd de papa of mama van dit mooie mensje, dat hoef je niet onder stoelen of banken te steken.

De hoop op nieuw leven

Een nieuwe zwangerschap brengt vaak veel verschillende emoties teweeg. Het verdriet van het verlies en de hoop op nieuw leven. Om die hoop te symboliseren wordt dit nieuwe kindje vaak een regenboogbaby genoemd. Dit kindje kan niet vervangen wat je bent verloren, maar wat is het een feest om opnieuw een kindje te mogen verwelkomen. Een kindje dat je alle liefde kan geven die je in je hart bewaard hebt.

Rouwen om een vlinderbaby

Het verliezen van een baby is intens verdrietig en hartverscheurend. Je had het zo anders voor je gezien! Schroom niet om hulp te vragen als het je in de periode na het overlijden van je kindje te veel wordt. Als rouw- en verliesbegeleider loop ik graag een tijdje met je mee en help ik je de naam van je kindje levend te houden.

Wanneer je ongeneeslijk ziek bent, komt onvermijdelijk het moment dat je dit aan anderen gaat vertellen. Je partner weet het als eerste, maar ook je kinderen en andere familieleden horen vaak al snel wat er aan de hand is. Voor zulk slecht nieuws, lijkt het nooit het goede moment. Toch kun je het het beste zo snel mogelijk zeggen. Je geeft daarmee een ander de kans om ermee te leren omgaan, om zich voor te bereiden op wat er gaat komen, hoe pittig dat ook zal zijn.

Rouwen om verlies van gezondheid

Het achteruitgaan van de gezondheid hoort – uiteindelijk – bij het leven. Maar dat maakt het niet gemakkelijk om daar mee om te gaan. Als je gezondheid snel achteruit gaat of je bent ongeneeslijk ziek, dan kun je rouwen om het verlies van je gezondheid. Het pijnlijke besef dat je nooit meer kunt doen wat je eerder altijd deed, doet je verdriet. 

Ook je nabestaanden zien je steeds verder achteruitgaan. En ook zij hebben tijd nodig om daarmee om te leren gaan. Het is een fase van rouw die voor de dood plaatsvindt. We noemen dat levend verlies; het steeds weer incasseren dat je iets verloren bent van jezelf, zoals je gezondheid.

Rouwen om een verlies dat steeds dichterbij komt

De periode van ziekte voor een overlijden, is ook een soort overgangsfase. Jijzelf en de mensen om je heen rouwen om het verlies van je gezondheid, maar nemen als het ware ook al een voorschot op de rouw na de dood. Het verlies komt immers steeds dichterbij. Je zou denken dat dit het verwerken van een overlijden gemakkelijker maakt, maar helaas werkt dat anders. Het één kan het ander niet vervangen. Op het moment van overlijden start een nieuwe keten van rouw die hoort bij het verlies van een dierbare. Maar weten dat er een overlijden aan komt, kan wel helpen om gezinsleden daarop voor te bereiden. 

Rouwbegeleiding voor, tijdens en na de dood

Voor kinderen is goede begeleiding bij rouw essentieel. Zij mogen leren hun gevoelens te uiten, hun vragen te stellen en hun emoties een plek te geven. Om dit in goede banen te leiden kun je bij ziekte in het gezin ook kiezen hulp bij rouwen voor de dood. Bij mijn werk als rouw- en verliesbegeleider komt mijn ervaring met palliatieve zorg goed van pas. Ik ben bekend met de zorgen, de vragen en de hulpbehoefte van gezinnen waar iemand gaat overlijden of net overleden is. Ik denk mee bij uitvaarten en bij stervensmomenten en begeleid waar nodig het proces van rouwen voor, tijdens en na de dood.

Elk kind rouwt op zijn of haar eigen manier na een ingrijpende gebeurtenis zoals een overlijden. Hierbij komen heftige emoties kijken, die soms te overweldigend zijn om mee om te gaan. Niet elk kind is in staat om te praten over zijn gevoelens, zijn gevoelens te verwoorden of te uiten. Het kind kan bepaalde gevoelens nog niet plaatsen, bezit nog niet de nodige tools of heeft nog niet de woordenschat opgebouwd om hier woorden aan te geven. Zeker jonge kinderen vinden het vaak lastig om over gevoelens te praten. Als zorgmedewerker kan het lastig zijn kinderen hierbij te ondersteunen. Bij De Kinderhoeksteen help ik kinderen op een creatieve manier om te gaan met de gevoelens die bij het rouwproces komen kijken en dit spelenderwijs te verwerken.


Problemen in ontwikkeling


Wanneer bepaalde emoties niet of nauwelijks besproken worden, kunnen complicaties in de rouw ontstaan, wat je bijvoorbeeld merkt aan gedragsproblemen. Het kind loopt ergens vast en blijft stilstaan in de ontwikkeling. Kinderen hebben steun van volwassenen nodig en de ruimte om richting te geven aan hun rouwproces. Maar tegelijkertijd willen kinderen – zeker oudere kinderen – hun familieleden vaak niet tot last zijn. Ze doen zich dan groot voor en stoppen hun gevoelens weg, terwijl ze juist extra begeleiding nodig hebben. Een zorgmedewerker kan deze rol vervullen, ook door het kind en/of de ouders door te verwijzen naar rouwondersteuning.



Signalen rouwcomplicaties

Signalen dat een kind extra ondersteuning kan gebruiken bij het rouwverwerkingsproces zijn bijvoorbeeld veel woede, verdriet, schuldgevoelens of angst uiten, verminderde eetlust, buikpijn, slaapproblemen, concentratieproblemen, gedragsproblemen (driftbuien, ongehoorzaamheid), schoolproblemen, bedplassen, stemmingswisselingen, depressieve klachten, veel lichamelijk contact zoeken, maar ook als een kind zich helemaal niet uit, kan dit een belangrijk teken zijn.

Inzicht in rouwproces

In de praktijk krijgt het kind de ruimte om zijn of haar verdriet te uiten en leert hij begrijpen waar gevoelens vandaan komen. Als ouder krijg je daarnaast meer inzicht in hoe het rouwproces van jouw kind verloopt en wat er in zijn hoofd omgaat. Dit maakt het makkelijker om te communiceren en verbinding te maken met je kind. Creatief bezig zijn helpt om de verbinding met het gevoel te herstellen. De gevoelens die het kind niet onder woorden kan brengen worden zo zichtbaar en zijn zo beter hanteerbaar.


Creatieve werkvormen


Bij de rouwtherapie maak ik gebruik van verschillende creatieve werkvormen, afhankelijk van de leeftijd en ontwikkelingsfase van het kind. Denk bijvoorbeeld aan tekenen, schilderen, schrijven, spel en muziek. De opdrachten zijn erop gericht om emoties te kunnen uiten, maar ook om troost en steun te bieden. Door iets tastbaars te maken, kun je mooie herinneringen aan de overledene vastleggen en dit een plekje geven.

Ondersteunen

Als zorgmedewerker kan het zinvol zijn met kinderen en ouders te praten over gevoelens, en aangeven dat er mogelijkheden zijn op het gebied van (creatieve) uitlaatkleppen. Om te weten wat de opties zijn en zelf beter beslagen ten ijs te komen, kan het prettig zijn hier de samenwerking op te zoeken met een rouw- en verliesbegeleider. Bij De Kinderhoeksteen help ik zorgpersoneel bij hun rol in de emotionele begeleiding en bij het vormgeven van de psychosociale begeleiding thuis en ondersteun in ouders en kinderen bij psychosociale problemen tijdens ziekte en overlijden. Neem gerust contact op.



De Kinderhoeksteen: https://dekinderhoeksteen.nl/

Psychosociale ondersteuning: https://dekinderhoeksteen.nl/begeleiding/rouw-en-verliesbegeleiding-kind-en-ouders/

Als het gaat om rouwen, is er geen routekaart die je klakkeloos kunt volgen. Voor volwassenen niet, en zeker niet voor kinderen. Rouwverwerking is een complex proces, dat bij ieder persoon anders verloopt. De omstandigheden van het verlies hebben invloed op de verwerking ervan, maar ook de persoonskenmerken (zoals veerkracht), leeftijd en ontwikkelingsniveau (van het kind). Zeker als je nog niet eerder te maken hebt gehad met rouw, kan het lastig zijn om te weten hoe je dit het beste kunt doen. Voor zowel ouder als kind is er daarom de mogelijkheid tot rouwbegeleiding tijdens dit moeilijke proces.


Proces van rouwen

Voor jou als volwassene kan het rouwverwerkingsproces een erg lastige periode zijn.

Kinderen zijn erg gevoelig en pikken emoties gauw op. Wanneer ze niet begrijpen wat er aan de hand is, kunnen ze hierdoor angstig, somber of verdrietig raken. Omdat ze nog geen woorden aan hun gevoelens kunnen geven, of hun emoties kunnen plaatsen, kunnen hieruit gedragsproblemen ontstaan.


Rouwtaken


Ieder rouwproces bestaat uit een aantal stappen, die ook wel rouwtaken worden genoemd. Dit zijn:
– aanvaarden dat het verlies heeft plaatsgevonden
– gevoelens en reacties ervaren die volgen op het verlies
– aanpassen aan een nieuw leven waar de overledene geen deel meer van uitmaakt
– overledene emotioneel een plaats geven en draad van het leven weer oppakken


Rouwen bij kinderen

Het rouwproces bij kinderen verschilt van volwassenen. Zowel jonge kinderen als oudere kinderen vinden het meestal lastig om over hun gevoelens te praten. Ze hebben nog niet de ervaring en tools om met hun gevoelens om te gaan. Kinderen rouwen meestal in stukjes, waardoor het rouwproces een lange nasleep heeft. Andere omstandigheden kunnen ook meespelen die het rouwproces beïnvloeden. Bijvoorbeeld hoe het overlijden is gebeurd, de omstandigheden na het overlijden, hoe het kind is geconfronteerd met het nieuws, wat eraan vooraf ging, de relatie met de overledene, hoe de omgeving reageert en hoeveel steun er is.

Uitstel van verwerking


Wanneer de omstandigheden bij een overlijden niet direct duidelijk zijn voor jonge kinderen, kan er uitstel van verwerking plaatsvinden. Hoe ouder het kind wordt, hoe meer het besef groeit. Er bestaat dan een grotere kans dat problemen op latere leeftijd terugkeren, omdat het verwerkingsproces onvolledig is.

Rouwtips kinderen

– Zorg voor een vertrouwde omgeving, structuur en een open en eerlijke communicatie. Dit geeft het kind houvast nadat er een stuk zekerheid en veiligheid wegvalt.
– Leg je kind niet te veel op en laat het zijn of haar eigen tempo volgen. Een rouwproces kent geen deadline, dus neem er de tijd voor.
– Blijf in contact met je kind: kinderen hebben een luisterend oor nodig. Vooral oudere kinderen hebben de neiging zich veel terug te trekken, terwijl ze eigenlijk meer aandacht en troost nodig hebben.
– Laat je kind zijn emoties delen: door te praten of ze op een andere manier te uiten, bijvoorbeeld door te schrijven, tekenen, of spelen.
– Houd de herinnering aan de overledene levend, bijvoorbeeld door foto’s te bekijken.


Rouwtips ouders

– Gun jezelf de tijd om te rouwen en stil te staan bij het verlies: neem de tijd die je nodig hebt en wees geduldig, accepteer dat het tijd kost, en dat dit voor iedereen anders is.
– Pak je rust: rouwen kan veel energie vergen, belangrijk om je lichaam en geest rust te gunnen.
– Erken het verlies: het kan soms lang duren voordat het verlies volledig doorgedrongen is.
– Laat het verdriet en alle bijkomende emoties toe; laat jezelf de pijn van het verlies voelen; krop het niet op, onderdruk het niet, maar laat je tranen de vrije loop.
– Gun jezelf je eigen manier van rouwen: de een heeft vooral behoefte aan praten, terwijl de ander liever dingen opschrijft, dit is allemaal oké.
– Sluit jezelf niet te veel af en trek jezelf niet te veel terug, maar zoek steun bij anderen en (de juiste) afleiding.


Professionele rouwbegeleiding

Tot slot: vraag om hulp als je denkt dat je het kunt gebruiken. Iedereen is uniek en elke situatie vraagt om een eigen aanpak. Zo kan professionele rouwbegeleiding een goede keuze zijn wanneer je het gevoel hebt dat jij of je kind ergens vastloopt. Dat kan bij De Kinderhoeksteek, gespecialiseerd in rouw- en verliesbegeleiding van kind en ouders. Zij helpen om de juiste uiting van rouw te vinden en beter te communiceren met je kind.

Er kunnen allerlei redenen zijn waarom je een rouw- en verliesbegeleider hebt ingeschakeld. Het liep niet lekker in het gezin door een verlies, er is een dierbare komen te overlijden en je wist niet goed hoe daarmee om te gaan of er is sprake van langdurige ziekte. Extra hulp inschakelen is dan heel verstandig en vaak zeer helpend. Maar een traject met een rouw- en verliesbegeleider is slechts tijdelijk en erop gericht het na verloop van tijd weer zelf te kunnen. Hoe gaat het verder na de therapie?

Overlevingsstrategieën

Wanneer er iets heftigs gebeurt zoals de ziekte of het overlijden van een dierbare, hebben we als volwassenen allerlei overlevingsstrategieën die we kunnen inzetten. We storten ons op het werk, het huishouden, de kinderen – allemaal manieren om even niet geconfronteerd te hoeven worden met ons gevoel. Kinderen kunnen deze strategieën kopiëren, zodoende weerspiegelen ze vaak feilloos de onderliggende gevoelens die de ouder(s) probeert te onderdrukken. Om een traject bij de rouw- en verliesbegeleider succesvol af te ronden, dient de begeleiding op het hele gezinssysteem gericht te zijn, en is dus de betrokkenheid van het volledige gezin noodzakelijk.

Visueel inzichtelijk

Een traject wordt vaak opgestart vanuit de hulpvraag gericht op het kind. Als rouw- en verliesbegeleider bied ik ook een onafhankelijke en veilige plek om de gevoelens te uiten. Het kind hoeft dan niet last te hebben van een loyaliteitsconflict: ze willen vaak niet zeggen dat het bijvoorbeeld lastig is dat mama verdrietig is, want dan wordt mama nóg verdrietiger. Maar dit soort gevoelens spiegel ik ook terug naar de ouders, omdat deze wisselwerking erg belangrijk is. Hierbij gebruik ik graag POPtalk om visueel inzichtelijk te maken wat het kind voelt en ervaart vanuit zijn of haar belevingswereld. Veel ouders ervaren dat als erg verhelderend.

Samen stilstaan

Door te ontwarren welke factoren bij het kind spelen en welke factoren bij de ouders, helpt dat handvatten te ontwikkelen voor na de therapie. Maar ook adviseer ik ouders weer dingen als gezin te gaan doen. Het leven raast maar door, maar probeer eens vaker met elkaar stil te staan. Door momenten te hebben voor leuke activiteiten en momenten samen, ontstaat er ook ruimte om met elkaar bij een verlies of gevoel stil te staan en het te benoemen. Dat hoeft niet altijd lang te duren, maar door geregeld de tijd hiervoor te nemen leert het kind dat er mogelijkheden zijn voor gevoelens en toenadering tot elkaar.

Stapsgewijs afbouwen

Aan de hand van de therapie en dit soort adviezen, verbetert het gedrag van het kind vaak geleidelijk. Dan bouw ik de therapie stapsgewijs af. In het begin kom ik wekelijks of tweewekelijks, afhankelijk van hoeveel het kind aankan. Vervolgens komt daar steeds meer tijd tussen te zitten. De momenten dat ik er ben, gebruiken we dan ook als reflectie- en evaluatiemomenten. We bespreken moeilijke momenten, herhalen wat we eerder bespraken en mijn rol verdwijnt steeds meer naar de achtergrond. De ouders pakken het gemakkelijker zelf op en snappen na een gesprek steeds sneller wat er is gebeurd.

Geen vast stramien

Een traject volgt nooit een vast stramien en het natraject dus ook niet. Dat is ook logisch. Iedere situatie is weer nieuw en anders dan bij andere gezinnen. In sommige gevallen loop ik wel twee jaar mee. Kinderen rouwen immers in stukjes, daardoor duurt het soms wat langer. Het kind is per slot van rekening ook druk aan het ontwikkelen. Ontwikkelen en rouwen gaat maar moeilijk tegelijk en dat is heel normaal. Samen zoeken we naar een manier waarop het gezin weer wat meer in evenwicht komt en jullie het weer samen kunnen oppakken.

Wanneer een kind langdurig ziek is, is dat ontzettend zwaar voor het hele gezin. Een kind krijgt te maken met allerlei ervaringen, emoties en situaties die we het liefst zo ver mogelijk bij ze vandaan houden. Het is dan ook niet gek dat een kind vroeg of laat de behoefte krijgt om hier met iemand over te praten die wat verder van hem af staat, maar toch dichtbij is.

Rouw- en verliesbegeleiding in de praktijk

Sjoerian Brokelman is moeder van Luco. Haar, inmiddels 13-jarige, zoon heeft het eerste half jaar na zijn geboorte in het ziekenhuis gelegen. Toen hij daarna naar huis mocht, was veel verpleegkundige zorg nodig. Dit is het moment dat Sabina Krijger bij het gezin in beeld kwam. Sjoerian vertelt over de rol die Sabina in het leven van het gezin en Luco is gaan spelen.

In de knoop

‘Sabina werkte destijds nog ‘enkel’ als kinderverpleegkundige, maar ging op een gegeven moment de opleiding voor rouw- en verliesbegeleiding volgen. Toen Luco vervolgens op een leeftijd kwam dat hij dingen kon uitspreken en benoemen, merkten wij dat hij behoorlijk in de knoop zat met bepaalde dingen. We besloten dat het goed zou zijn dat hij hier met iemand over kon sparren en wat is er dan mooier dan dit te doen met iemand die je al jaren kent?’

Snel gefrustreerd

‘Sabina praat met Luco voornamelijk één op één over bepaalde thema’s die op zo’n moment spelen. Een naderende operatie of iets dat op school niet lekker loopt. Op een gegeven moment gaan we dat soort momenten zelf ook herkennen. Hij raakt bijvoorbeeld snel gefrustreerd. Nu geeft hij zelf aan dat hij met Sabina wil praten of wij stellen het voor. Hij is er dan altijd voor in.’

Flink ziek

‘Luco is vanaf zijn geboorte flink ziek geweest, hij heeft op de intensive care gelegen en dat soort ervaringen kunnen behoorlijk traumatisch zijn. Zeker voor een jong kind. Sabina helpt hem hier mee om gaan en helpt hem begrijpen waarom hij soms boos is en dat dit helemaal niet raar is. Het is oké om daarover te praten en daar gevoelens bij te hebben en we merken altijd gelijk dat het beter gaat na een sessie van drie kwartier of een uur.’

Enorme opluchting

‘Dat is voor ons als ouders natuurlijk ook een enorme opluchting. De onderwerpen waar hij over praat zijn vaak erg gevoelig of kwetsbaar. Daarover wil je als kind liever niet praten met je ouders, want als je als kind verdriet of pijn hebt, hebben je ouders dat ook. Sabina is hierin een soort vertaler. Ze maakt na een gesprek en waar hij bij is een vertaalslag, zodat wij ook op de hoogte zijn wat wat er speelt. Dat is echt een hele prettige, mooie manier om te communiceren.’

Deskundige begeleiding

‘Ik vind het heel goed dat Sabina zich inzet voor een betere verbinding tussen de kinderverpleegkunde en sociaalpsychologische begeleiding. De ervaring die Sabina als kinderverpleegkundige heeft, is heel waardevol voor een rouw- en verliestherapeut. Als je dit werk doet vanuit een heel andere hoek dan de verpleegkundigentak, mis je toch een stukje deskundigheid en ervaring die Sabina wel kan bieden.’

Waardevolle aanvulling

‘Voor ons werkt het echt ontzettend goed. Ze komt nu wekelijks bij ons en daardoor is het lijntje gewoon heel kort. De drempel is dan een stuk lager om om hulp te vragen dan wanneer je weer naar een ander, nieuw persoon moet gaan. Het voegt heel erg veel toe. Deze vorm van begeleiding is een waardevolle aanvulling in het (kinder)verpleegkundigenvak.

Het boek ‘Achtstegroepers huilen niet’ bleek akelig van toepassing op de situatie van de elfjarige Chantal. Het zou hét jaar worden van de CITO-toets, de eindmusical, allerlei afscheidsfeestjes en het uitkiezen van een middelbare school. Een spannend jaar, dat Chantal intens beleefde met haar klasgenootjes Rachida en Marlous. Totdat Marlous drie maanden vóór het eind van het schooljaar ernstig ziek werd, en binnen korte tijd overleed aan de gevolgen van haar plotselinge ziekte. Chantal pakte haar leven zo goed mogelijk op, en sloeg zich schijnbaar moeiteloos door alle CITO-opgaven en andere uitdagingen heen. Maar net toen ze een half jaar in de brugklas zat, liep ze ineens vast. Toen ze in een weekend met haar ouders in de auto op weg was naar opa en oma, kwam er uit de radio ineens een liedje dat op de afscheidsdienst van Marlous werd gedraaid. En toen kwamen de tranen, die overgingen in voortdurende huilbuien en terugtrekgedrag.

Chaos van emoties

Chantal kwam de eerste keer bij me samen met haar ouders. Hoewel haar ouders graag wilden dat zij ging praten over wat haar zo bezighield, had Chantal daar in de eerste instantie minder behoefte aan. Toch spraken we af om een tijdje met zijn tweeën aan de slag te gaan. Het was mijn doel om meer rust en orde in de chaos van emoties te brengen. Tijdens de sessies merkte ik dat Chantal haar proces van rouw onbewust had uitgesteld. Er kwam immers van alles op haar af in de periode dat haar klasgenootje overleed. In die tijd moest Chantal zich buigen over lastige toetsen en het uitkiezen van een nieuwe school. Daarna moest ze wennen aan de brugklas en alles wat daarbij kwam kijken. Ook bleek dat ze het lastig vond om zichzelf toe te staan om te huilen. Dit was volgens haar iets wat alleen voor jonge kinderen was. Aan het eind van ons laatste gesprek had ze zichtbaar meer rust over zich, en zei ze iets waar ik het roerend mee eens was: ‘Ook als je in groep acht of in de brugklas zit, mag je best huilen.’

Hoe kun je kinderen steunen in het rouwproces?

Voor volwassenen is het praten over de dood erg lastig. Met kinderen hierover spreken is als het even kan nog zwaarder. De jonge kinderen hebben nog geen begrip van de dood. Als ouders is het belangrijk om dan woorden te geven aan de emoties die de kinderen laten zien en waar mogelijk uitleg te geven over wat het de dood en doodgaan betekent. De wat oudere kinderen hebben een beter begrip van de dood. Hun kun je het beste duidelijk uitleggen wat er precies gebeurd is. Om je kind te steunen, is het belangrijkste dat je hem of haar het gevoel geeft dat het niet alleen is. Zorg voor een warme omgeving, waarin je kind over zijn gevoelens mag praten. Je hoeft je kind niet te vragen naar zijn gevoelens, maar geef vooral de ruimte dat ze er mogen zijn en benoem wat je ziet en check of het klopt met wat je kind echt voelt. Wij als ouders vullen dat vaak in. Als ouder mag je overigens ook best laten zien dat je er zelf ook verdriet van hebt.

Vastlopen in het rouwproces

Er staat geen houdbaarheidsdatum op het rouwproces. Zo kan het zijn dat het verdriet de achterblijvers maanden of zelfs jaren later overvalt, en dat er dan ineens tranen komen. Andere kinderen huilen helemaal niet, maar laten op andere manieren merken dat zij hun verdriet aan het verwerken zijn. Voor rouwen bestaat geen juiste manier: elk kind gaat hier anders mee om. Heb je echter het idee dat je kind vastloopt bij het verwerken van zijn gevoelens? Is het bijvoorbeeld een lange tijd veel stiller dan anders en trekt het zich terug? Of gaat het minder op school? Dan kan ik als rouw- en verliesbegeleider je kind een stap in de goede richting helpen.

‘Dat ga ik niet doen hoor’

Op een speelse, liefdevolle en begripvolle manier zoek ik samen met je kind naar de mogelijke oplossingen. Hierbij maak ik gebruik van creatieve middelen zoals fotokaarten en mindmaps. Het praten over beelden biedt een veilig gevoel, waardoor het komen tot de kern en het vinden van een oplossing vaak gemakkelijker is. Via een ‘omweg’ lukt het vaak om de situatie, gevoelens en gedachten met het kind te bespreken. Tieners laten vooral in het begin nog weleens weten dat zij de begeleiding eigenlijk maar ‘onzin’ vinden. ‘Dat ga ik niet doen’ of ‘Stom’, hoor ik dan. Zij zijn dan meegenomen door hun ouders. Ik spreek dan met de kinderen af dat ze in elk geval twee sessies komen. Zo kan er toch worden kennisgemaakt, en kunnen ze na die tijd beslissen of ze ermee door willen of niet. Ik ga heel gelijkwaardig met de kinderen om. Wanneer er een aantal sessies achter de rug zijn, vraag ik wat ze er tot dan toe van vinden en of ze het gevoel hebben dat ze er iets aan hebben. Vaak geven kinderen aan dat zij dankzij de coaching meer rust hebben gevonden. Zelf merk ik dat zij als het ware als een oester zijn opengetrokken, en opener praten over wat er in hen omgaat.

De kracht

Mijn missie als erkend rouw- en verliesbegeleider? Kinderen en gezinnen een stap in de goede richting te helpen, zodat zij op hun eigen manier leren omgaan met hun verlies en verdriet. Uit eigen ervaring weet ik hoe een ingrijpende gebeurtenis je diep van binnen kan raken. Maar ik weet ook dat de kracht om door te gaan, bij welk probleem dan ook, in je zit. Ik heb De Kinderhoeksteen opgezet om kinderen én hun ouders of verzorgers te helpen om deze kracht te benutten, en hen te begeleiden in het proces van rouw en verlies. Daarnaast maak ik op aanvraag zorgknuffels. Deze kunnen een troost bieden en bijdragen aan het vormen van herinneringen.

Begeleiding –

Het zien van de dood vanuit de ogen van een tienjarig jongetje is en blijft een ontroerende ervaring voor mij. Na een lange strijd en uitputting gaven de artsen aan dat niet alle behandelingen meer mogelijk waren, waardoor het einde in zicht kwam. Wat ben ik dankbaar dat ik als verliesbegeleider zijn emoties en angsten met hem in beeld kan brengen, zodat ze niet in de weg gaan zitten in de tijd die hij nog heeft in het leven.

Verlies

hIn dit artikel vertelde ik over deze tienjarige jongen. Als verliesbegeleider maak ik ook vaak de andere kant mee: hele jonge kinderen die iemand verliezen of hebben verloren die belangrijk voor hen was. Dit was bijvoorbeeld het geval bij Nilo, een ontzettend lief jongetje van zeven jaar oud. Sinds het overlijden van zijn beste vriendje Sjoerd, was de doorgaans vrolijke en open Nilo een stuk stiller dan anders. Hij had weinig zin om te spelen en ging na school meteen naar zijn kamer, om daar alleen te zijn. Als zijn ouders zijn overleden vriend ter sprake brachten, dan reageerde Nilo niet. Zijn ouders hadden het een tijdje aan gekeken. Maar toen Nilo na een maand nog steeds zo teruggetrokken en stil was, hadden ze mij benaderd.

Poptalk

Nilo weet dat ik ben gestuurd door zijn ouders vanwege wat hij heeft meegemaakt. Op zijn gezicht is de opluchting af te lezen toen duidelijk werd dat ik niet kwam om met hem te praten. Bij binnenkomst had ik namelijk al meteen mijn bakken met Playmobil uitgestald. Na een aantal minuten wat aarzelend de ruimte te hebben rondgekeken, durfde hij naar de bak met Playmobilstukken te lopen. Eerst pakte hij een zandbak, met daarin verschillende schepjes en emmertjes. Ook heeft hij twee poppetjes in de zandbak gezet die kinderen moeten voorstellen. Eentje met een donkere huidskleur, eentje die blank is. Hij wees naar het blanke poppetje. ‘Die ene is Sjoerd, en die ander ben ik.’

Samen in de zandbak

Nilo vertelde dat Sjoerd en hij tijdens elke schoolpauze samen in de zandbak speelden. Met de poppetjes laat hij zien hoe hij de vriendschap beleefde, en hoe belangrijk die voor hem was. ‘En hoe is het nu met jou en Sjoerd?’ vraag ik dan voorzichtig. ‘Kun je dat ook laten zien? Het bruine poppetje zit bij de zandbak, het blanke poppetje mist. Ik vraag hem waarom hij daar alleen zit. Nilo is even stil. Dan klinkt het zacht: ‘Sjoerd moest in het ziekenhuis omdat hij ineens heel erg ziek werd. En toen… toen is hij niet meer teruggekomen.’ Er rolt een traan over zijn wang. Ook ik voel een brok in mijn keel. Ik vraag hem of hij een idee heeft waar Sjoerd nu is. Hij is weer even stil, en schudt dan zijn hoofd. Dat weet ik niet zo goed.’ Dan klinkt het vastbesloten: ‘Maar later zullen we weer samen zijn.’

Glimlach

In de volgende sessies zal ik verder gaan met de dankbare taak om Nilo verder te begeleiden in zijn proces van verdriet en rouw. Na deze eerste sessie heeft Nilo namelijk, met een glimlach op zijn gezicht, aangegeven dat ik nog een keer mag terugkomen. Hoeveel sessies er voor hem nodig zijn om alles een plekje te kunnen geven, en weer de ruimte te vinden om ook weer met andere kindjes te spelen, kan ik niet van tevoren zeggen. Ieder kind is uniek. Er is altijd een mogelijkheid voor een oplossing, en ik neem alle tijd om die, samen met het kind en jij als ouder, te vinden. En heel vaak is die oplossing dichterbij dan je denkt.

Uit eigen ervaring

Als geen ander weet ik hoe een ingrijpende gebeurtenis als het verliezen van een goede vriend je diep van binnen kan raken. Maar ik weet ook dat de kracht om door te gaan in je zit. Ik heb de Kinderhoeksteen opgericht om kinderen deze kracht te laten (her)ontdekken en te gebruiken. Het is mijn missie om het kind en het gezin een stapje in de goede richting te helpen. Zo leren zij allemaal, op hun eigen manier, om te gaan met de processen van rouw, verlies en verdriet.