Tag Archief van: rouwverwerking

Herstel voor jouw gebroken hart

Na het overlijden van je partner blijf je alleen achter. Alleen en met een gebroken hart. Het gevoel dat de wereld onder je voeten wegglijdt, de pijn die diep in je ziel snijdt, en de eenzaamheid die volgt. Rouw en verlies kunnen ons hart in duizend stukjes breken. En misschien lijkt het wel alsof je niet meer verder kunt. Toch is jouw gebroken hart niet het einde. Het is juist een nieuw begin. De scherven van je hart zijn de start van jouw pad van rouw en gaandeweg kan je hart zich herstellen. En de littekens die achterblijven zullen je voor altijd herinneren aan hoe sterk je bent.

Selfcare in tijden van hartzeer

Als een dierbare overlijdt, is selfcare vaak het laatste waar we aan denken. We zijn zo gefocust op het verdriet, de woede en het gemis, dat we vergeten voor onszelf te zorgen. Maar zelfzorg is juist nu van essentieel belang. Het helpt je om de stukken van je gebroken hart weer op te rapen en ze met zorg en liefde weer samen te voegen.

Kleine stappen naar herstel

Zelfzorg hoeft niet ingewikkeld te zijn. Begin met kleine stappen:

  • Gun jezelf rust
    Neem de tijd om te rusten en te herstellen. Geef jezelf toestemming om even niets te doen.
  • Vind troost in dagelijkse dingen
    Eenvoudige dagelijkse rituelen, zoals een warme douche, een kopje thee, of een wandeling, kunnen veel troost bieden.
  • Wees mild voor jezelf
    Sta jezelf toe om te voelen wat je voelt. Het is oké om verdrietig, boos of angstig te zijn.

De schoonheid van Kintsugi

Misschien heb je weleens gehoord van Kintsugi, een eeuwenoude Japanse techniek waarbij gebroken aardewerk wordt gerepareerd met goudlijm. In plaats van de breuken te verbergen, worden ze juist benadrukt. De stukken worden op een prachtige manier weer samengevoegd, waardoor het voorwerp nog waardevoller en unieker wordt dan voorheen. Dit proces symboliseert dat breuken en littekens deel uitmaken van onze geschiedenis en ons mooier maken.

Een workshop voor jouw gebroken hart

Stel je voor dat je jouw gebroken hart op dezelfde manier zou kunnen herstellen. Wat als je jouw pijn en verdriet zou kunnen omarmen en er iets moois van zou kunnen maken? Dat is precies wat we doen in onze workshop selfcare, gebaseerd op de Kintsugi-methode. We gaan aan de slag met goudlijm om de stukken van jouw gebroken hart weer samen te voegen.

Tijdens de workshop Selfcare zul je ontdekken dat je, net zoals het herstelde hart, kracht en schoonheid kunt vinden te midden van verdriet. We laten je zien hoe je liefdevol voor jezelf kunt zorgen, zelfs in moeilijke tijden. In een gezellige sfeer ontmoet je anderen en ga je jouw hartenreis aan. Aan het einde van de workshop neem je een tastbare herinnering mee naar huis – een prachtig hersteld hart – dat je eraan herinnert hoe sterk je bent. 

Meld je vandaag nog aan voor de Workshop Selfcare en ontdek de kracht en schoonheid die schuilt in je kwetsbaarheid.

Betekenisvol ouderschap bij ziekte en overlijden van je kind

Hoe geef je vorm aan het ouderschap als je kind ongeneeslijk ziek is? Wat zou je je kind graag beschermen tegen al het lijden. Je wil een goede ouder zijn voor je zieke kind, maar ook voor eventuele andere kinderen in je gezin. Het ‘gewone’ dagelijkse leven gaat door, terwijl jouw leven op zijn kop staat. Ook in de nasleep van het verlies van je kind kan het moeilijk zijn om je weg te vinden. Hoe geef je betekenis aan het leven nu je kind er niet meer is?

Jouw unieke rouwpad

Het is goed om te weten dat iedereen anders rouwt. Er is geen goed of fout. Je mag jezelf de ruimte geven om te rouwen op jouw eigen unieke manier, zonder oordeel. Erken de chaos aan emoties en de complexiteit van rouw. Het wordt niet geleidelijk minder. Rouw heeft pieken en dalen en heel veel verschillende emoties. Dat is volkomen normaal.

Blijvende liefde voor je overleden kind

Het vinden van betekenisvol ouderschap betekent ook het herdefiniëren van je rol als oude. Het verliezen van je kind heeft impact op elke vezel in je lijf en op elke stap die je als ouder zet. Je kunt je kind niet meer knuffelen, opvoeden of troosten, maar de liefde voor je kind blijft voortbestaan. Het kan helpen om creatieve manieren te vinden om die liefde te uiten. Je kunt bijvoorbeeld een herinneringsaltaar in huis maken, een jaarlijkse herdenkingsceremonie organiseren of brieven schrijven aan je overleden kind. 

Betekenisvol ouderschap door steun aan anderen

Om betekenisvol ouderschap in te vullen kun je je kind ook blijven eren door je in te zetten voor anderen. Je kunt andere ouders in rouw steunen, vrijwilligerswerk doen of betrokken zijn bij liefdadigheidsinstellingen. Daarbij kun je kiezen voor organisaties die passen bij de interesses of passies van je kind, of bijvoorbeeld bij de ziekte waaraan je kind is overleden. Door jezelf in te zetten voor zaken die je kind na aan het hart lagen, kun je hun leven voortzetten en betekenis geven aan je ouderschap. Sommige ouders richten een stichting op met de naam van hun kind, om zo het bestaansrecht van hun overleden kind te borgen. De naam van je kind blijft dan genoemd worden, dat is zo belangrijk! 

Ervaringen en gevoelens delen

Rouw kan bijzonder eenzaam voelen, zelfs als je nooit alleen bent. Zoek steun bij andere ouders in rouw of bijvoorbeeld bij een rouw- en verliesbegeleider. Het delen van je ervaringen en gevoelens met mensen die hetzelfde hebben meegemaakt, kan een bron van troost en begrip zijn. En vergeet niet om ook met je partner in gesprek te blijven. Jullie zijn allebei een kind verloren. Hoe je dat beleeft is voor iedereen anders, maar door te blijven verbinden kunnen jullie elkaar ondersteunen in het vinden van betekenis in het ouderschap na verlies.

Zorg goed voor jezelf

Goed voor jezelf zorgen is enorm belangrijk in tijden van rouw. Toch wordt hier vaak maar weinig aandacht aan besteed. Met je verstand op nul probeer je vooral te overleven en niet teveel te voelen. Maar rouw put je emotioneel, fysiek en mentaal uit. Heb compassie voor jezelf, neem rust wanneer dat nodig is, doe dingen waar je van oplaadt en geef jezelf emotionele toestemming om te rouwen op jouw eigen tempo.

Sta jezelf ook emotioneel toe om weer te mogen genieten. Je hoeft niet te lijden zoals je kind heeft geleden. Rouw kent pieken en dalen, goede en slechte dagen. Je mag genieten van de fijne momenten. Door goed voor jezelf te zorgen, kun je er (op den duur) ook beter voor anderen zijn en je betekenisvol ouderschap voortzetten.

Leef een leven vol betekenis en liefde

Jij blijft voor altijd de ouder van je overleden kind, een papa of mama met lege armen. Het verlies van een kind is onherstelbaar, maar betekenisvol ouderschap kan een bron van kracht en heling zijn. Door je liefde voort te zetten, de naam van je kind blijven noemen en jezelf te omringen met steun, kun je een betekenisvolle weg vinden in het ouderschap na het verlies. Het is een reis die moed, veerkracht en compassie vereist. Je mag er zijn en je mag leren om anders vast te houden vanuit liefde en betekenis.

Rouwen voor de dood

Wanneer je ongeneeslijk ziek bent, komt onvermijdelijk het moment dat je dit aan anderen gaat vertellen. Je partner weet het als eerste, maar ook je kinderen en andere familieleden horen vaak al snel wat er aan de hand is. Voor zulk slecht nieuws, lijkt het nooit het goede moment. Toch kun je het het beste zo snel mogelijk zeggen. Je geeft daarmee een ander de kans om ermee te leren omgaan, om zich voor te bereiden op wat er gaat komen, hoe pittig dat ook zal zijn.

Rouwen om verlies van gezondheid

Het achteruitgaan van de gezondheid hoort – uiteindelijk – bij het leven. Maar dat maakt het niet gemakkelijk om daar mee om te gaan. Als je gezondheid snel achteruit gaat of je bent ongeneeslijk ziek, dan kun je rouwen om het verlies van je gezondheid. Het pijnlijke besef dat je nooit meer kunt doen wat je eerder altijd deed, doet je verdriet. 

Ook je nabestaanden zien je steeds verder achteruitgaan. En ook zij hebben tijd nodig om daarmee om te leren gaan. Het is een fase van rouw die voor de dood plaatsvindt. We noemen dat levend verlies; het steeds weer incasseren dat je iets verloren bent van jezelf, zoals je gezondheid.

Rouwen om een verlies dat steeds dichterbij komt

De periode van ziekte voor een overlijden, is ook een soort overgangsfase. Jijzelf en de mensen om je heen rouwen om het verlies van je gezondheid, maar nemen als het ware ook al een voorschot op de rouw na de dood. Het verlies komt immers steeds dichterbij. Je zou denken dat dit het verwerken van een overlijden gemakkelijker maakt, maar helaas werkt dat anders. Het één kan het ander niet vervangen. Op het moment van overlijden start een nieuwe keten van rouw die hoort bij het verlies van een dierbare. Maar weten dat er een overlijden aan komt, kan wel helpen om gezinsleden daarop voor te bereiden. 

Rouwbegeleiding voor, tijdens en na de dood

Voor kinderen is goede begeleiding bij rouw essentieel. Zij mogen leren hun gevoelens te uiten, hun vragen te stellen en hun emoties een plek te geven. Om dit in goede banen te leiden kun je bij ziekte in het gezin ook kiezen hulp bij rouwen voor de dood. Bij mijn werk als rouw- en verliesbegeleider komt mijn ervaring met palliatieve zorg goed van pas. Ik ben bekend met de zorgen, de vragen en de hulpbehoefte van gezinnen waar iemand gaat overlijden of net overleden is. Ik denk mee bij uitvaarten en bij stervensmomenten en begeleid waar nodig het proces van rouwen voor, tijdens en na de dood.

“Gelukkig heb je de kinderen nog”

Wie nog nooit van dichtbij een verlies heeft meegemaakt, kan vaak maar moeilijk omgaan met het verlies van een ander. Tuurlijk, in het begin is iedereen er als de kippen bij. Er worden schoonmaakafspraken en kookroosters gemaakt, kaartjes gestuurd, bezoekjes gepland. Alles om er voor de overgebleven partner en zijn/haar kinderen te zijn. Er is volop begrip voor alle emoties en niets is te gek. Maar naarmate de tijd verstrijkt, ebt deze situatie weg. De wereld van je omgeving draait door, terwijl jouw wereld stil staat. Langzaamaan raak je steeds verder bij elkaar vandaan.

Het harde oordeel van de maatschappij

Beïnvloed door gemis en verdriet, maak je als overgebleven partner keuzes. En daar heeft iedereen een mening over. In een maatschappij waarin we vooral worden gemaand om door te gaan, is vaak maar weinig plaats voor emotie en gevoel. “Ben je er nu nog niet overheen?”, “het is tijd om het leven weer te omarmen” en “gelukkig heb je de kinderen nog”. Opmerkingen die vast heel goed bedoeld zijn, maar die enorm pijnlijk kunnen zijn.

Maaike komt thuis van het boodschappen doen en gooit de deur hard in het slot. Ze hoort het de cassière nog zeggen: “Gelukkig heb je de kinderen nog”. De ongetwijfeld goede bedoelingen van de vrouw vallen in het niet bij de pijn en het verdriet die deze opmerking naar boven heeft gebracht. “Gelukkig heb ik de kinderen nog. Ja natuurlijk ben ik daar dankbaar voor”, denkt Maaike. “Maar mag ik dan mijn man niet missen? Mijn partner, mijn beste vriend, mijn soulmate? Zorgt het bestaan van mijn kinderen ervoor dat ik niet verdrietig mag zijn? Kunnen dankbaarheid en gemis niet naast elkaar bestaan?” Terwijl ze op de bank ploft duizelen al deze vragen door haar hoofd. De opmerking van de caissière heeft haar diep geraakt en de tranen stromen over haar gezicht. Als de kinderen thuiskomen uit school geeft ze ze een extra dikke knuffel. Ze is blij ze weer te zien en vast te kunnen houden. Maar liever, veel liever, had ze gewild dat haar kinderen in een compleet gezin opgroeiden. En dat zij het leven nog jaren had kunnen delen met haar geliefde partner.

Kies je eigen weg

Natuurlijk kunnen we er van uit gaan dat de omgeving alle adviezen goed bedoeld. Ze hebben het beste met je voor! Maar dat maakt het niet persé makkelijk. Als je omgeving gevuld is met mensen die geen idee hebben waar jij doorheen gaat, kun je je behoorlijk eenzaam voelen. Dan kan het helpen op zoek te gaan naar mensen die je wel begrijpen, die weten hoe het is. Dan heb je soms aan een half woord al genoeg. Je mag kiezen voor mensen waar je energie van krijgt. Voor mensen die je kunnen helpen en die zonder oordeel naar je luisteren. Bondgenoten die net als jij hun partner zijn verloren en/of alleen door het leven gaan, begrijpen als de beste waar jij doorheen gaat. Betekent dat dat je al je andere vriendschappen moet laten zitten? Nee. Maar voor nu kunnen ze wel op een wat wat lager pitje. Dan kun je later misschien weer oppakken.

Rouw- en verliesbegeleiding voor het hele gezin

Je partner verliezen is een ingrijpende gebeurtenis. Als je als jonge weduwe alleen met de kinderen achterblijft, heb je te maken met je eigen verdriet, maar ook met dat van de kinderen. Daar kun je soms best wat hulp bij gebruiken. Ik kijk graag mee naar jullie situatie. Samen kunnen we bekijken wat jullie gezin nodig heeft en welke vorm van rouwbegeleiding daar het beste bij past. Heb je vragen of wil je kennis maken? Neem dan contact op.

De drie-eenheid in rouw

Rouw vroeg of laat krijgen we er allemaal mee te maken. Hoe dat er in de praktijk uit ziet? Dat is voor iedereen anders. De beleving, de intensiteit en de duur van rouw hebben te maken met wie je verliest, met omstandigheden en met je eigen karakter en overtuigingen. Toch zijn er drie thema’s die altijd terugkomen bij rouw: Liefde, tijd en dood. 

Liefde en rouw: Twee kanten van dezelfde medaille

Echte liefde is kwetsbaar. Het is angst om iemand te verliezen, maar toch voor de volle honderd procent voor iemand gaan. Liefde en rouw zijn daarbij twee kanten van dezelfde medaille. Want alleen als er liefde stroomde, kan je iemand missen of om iemand rouwen. Rouw is verdriet om wie je uit liefde hebt losgelaten of anders vasthoudt. In tijden van rouw en intens verdriet kan het moeilijk zijn daar bij stil te staan. En dat terwijl juist die liefde de mooie kant van rouw is. Het is weten dat je zoveel van iemand gehouden hebt, dat het verlies zeer doet. Dat maakt het verlies niet makkelijker, maar de beleving en het gevoel wel anders.

Het kost tijd om te rouwen

Als je rouwt om het verlies van een dierbare, kan het lijken alsof er geen einde komt aan je verdriet. Je omgeving heeft de draad wellicht alweer opgepakt en misschien voel je je veroordeeld over hoe lang je al in rouw bent. Alsof je rouw een vast tijdsbestek zou kunnen geven, waar iedereen zich altijd aan zou moeten houden. Een leidraad daarin lijkt zo handig, maar de waarheid is dat er geen tijd staat voor rouw. Rouw is voor iedereen anders. Het kost tijd om je verlies een te verweven in je verdere leven. Het gevoel van rouw wordt gaandeweg anders. Maar de tijd heelt geen wonden en littekens zijn er altijd. Bij een ingrijpend verlies, verandert je leven. En je mag alle tijd nemen die je nodig hebt om dat verlies in je leven te verweven. Hoe lang dat ook duurt…

Leven en dood zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden

Als je middenin het leven staat, lijkt de dood vaak heel ver weg. En dat terwijl we allemaal weten dat we er vroeg of laat mee te maken krijgen. We weten allemaal dat we dierbaren zullen verliezen. Net zoals we weten dat onze dierbaren ons op een dag gaan verliezen. En het is zo belangrijk dat we daar met elkaar over praten. Hoe mooi is het als we in de opvoeding van onze kinderen al kunnen meenemen dat de dood bij het leven hoort. Dat die twee onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Dat we onze kinderen leren uit liefde dat dood een tijd van rouw met zich meebrengt en dat het tijd kost om verlies te verweven in je leven. Door ze erover te vertellen én door het voor te leven. Gun jezelf de tijd om vanuit zelfliefde om te gaan met rouw. Voor jezelf én als voorbeeld voor de mensen om je heen.

Werken vanuit het hart!

Door de dag te beginnen en eindigen in stilte, probeer ik te luisteren naar wat ík voel en wat
ík wil. Maar dat valt nog niet eens mee. Ik merk goed dat echte stilte vaak ver te zoeken is.
De hele dag razen allerlei gedachtes door je hoofd. En iedere gedachte beïnvloed je gevoel
en je keuzes. Zou het niet veel prettiger zijn om keuzes te maken vanuit je gevoel en met je
hart? Zonder invloed van buitenaf? Als je er bewust voor kiest om stil te zijn, zou de wereld
er dan niet veel vriendelijker uit zien? Hoe is dat bij jou? Wanneer heb jij voor het laatst
vanuit je hart gekozen?


Laat je hart weer spreken

Als je met verlies of tegenslagen te maken krijgt, is het nodig om je hart te laten spreken.
Om je hoofd en je hart met elkaar te verbinden. In mijn werk als rouw- en verliesbegeleider
is dit dan ook een vast onderdeel. Een aandachtspunt dat de basis vormt voor al het andere.
Maar wat nu, als je nog niet geleerd hebt om naar je hart te luisteren? Of wanneer je hart zo
gebroken is, dat het alleen maar pijn doet? Dan gaan we daar samen mee aan de slag.


Ruimte in je hoofd

Om jou te helpen om je hart weer te laten spreken, pas ik Emotional Freedom Techniques
(EFT) toe. Dat is een veilige methode waarbij je actief werkt met je emoties en je
concentreert op negatieve associaties met bepaalde gebeurtenissen. Hierdoor kun je
ontladen van ongewenste gevoelens en gedachten. Het helpt je om terug te komen bij je
gevoel en weer veerkracht in jezelf te vinden. Dat geeft rust en vertrouwen. Lichamelijke,
emotionele en psychische klachten nemen af en dat geeft ruimte in je hoofd en in je hart.
Zelfs bij ernstige trauma’s heeft EFT al snel effect.


EFT bij rouwverwerking


De Emotional Freedom Techniques is een waardevolle methode die ik inzet tijdens mijn
begeleiding bij rouw en verlies. Wanneer mensen dichter bij zichzelf komen, staan ze anders
in het leven en maken ze andere keuzes. EFT vermindert opgebouwde spanning in het
lichaam. De therapie helpt bij het verwerken van schuldgevoel en ‘had ik maar’ gevoelens.
Daardoor komt er ruimte voor rouwverwerking. Ik ben ontzettend dankbaar dat ik EFT bij
steeds meer mensen mag inzetten. Jong of oud, het maakt niet uit: Emotional Freedom
Techniques werken!
Meer weten? Lees dan hier verder over de toepassing van EFT in rouw- en
verliesbegeleiding of neem contact met mij op

Integrale samenwerking bij rouw- en verliesverwerking in de regio

Een jong gezin in de bloei van hun leven heeft net hun tweede kind gekregen, maar ze zitten op een donkere wolk. Wat een fijne tijd moet zijn met elkaar als jong gezin, is nu elke dag weer een gevecht en een grote uitdaging. Wanneer er iets niet goed gaat in het gezin door ziekte of overlijden, heeft dat veel impact. Naast de medische zorg, is het daarom enorm belangrijk integrale zorg te bieden voor het gezin.

Wat is integrale zorg?

Wat is eigenlijk integrale zorg? Voor mij draait het hierbij vooral om de psychosociale medisch gerichte zorg. Met andere woorden, een zorg waarbij er aandacht is voor alle gevolgen van ziekzijn. Vaak wordt er wel samengewerkt door verschillende hulpverleners, maar blijft ieder op zijn eigen eilandje. In mijn optiek helpen we mensen alleen het beste door het gezin centraal te stellen. Daarbij staan zij in het midden met de zorgverleners daaromheen. Daar help ik graag bij.

Onzekerheid en stress

Hoe dit tot uiting komt, licht ik graag toe aan de hand van de situatie uit de inleiding. Bij dit gezin was ik door het ziekenhuis ingeschakeld om te observeren wat er nodig is aan hulp. Het dochtertje van acht maanden groeit en ontwikkelt zich niet, spuugt heel erg veel en heeft al vele opnames in het ziekenhuis gehad de afgelopen maanden. Toch is er tot nog toe geen duidelijke oorzaak gevonden wat er met haar aan de hand is. Dit brengt veel onzekerheid en stress met zich mee, met name bij moeder om de voeding erin te krijgen en er in te houden. Daardoor is er inmiddels een vicieuze cirkel is ontstaan binnen het gezinssysteem.

Veel zorg gehad

De zwangerschap en bevalling gingen al niet vanzelf en was heel anders dan bij hun eerste twee kinderen. De afgelopen maanden hebben ze vele dokters gezien en vaak in het ziekenhuis gelegen. Dat heeft geresulteerd in dat er een voedingssonde is geplaatst en ouders de voeding nu via de sonde geven. De thuiszorg is oproepbaar voor als de sonde eruit gaat, maar verder staan ouders er alleen voor. Daardoor neemt de onzekerheid alleen maar toe.

Luisterend oor

Door met zowel moeder als vader gesprekken te voeren en hun een luisterend oor te bieden voor hun beleving, te bevestigen dat ze het goed doen als ouders en aansluiten op de hulpvraag achter de onzekerheid is er al meer rust gekomen. Door mijn kennis op medisch vlak als kinderverpleegkundige en op psychosociaal gebied als verliesbegeleider kan ik op een breed vlak adviezen en handvatten geven en benader ik de situatie anders dan wat ze gewend zijn.

Opbouwen van (veer)kracht

Vanuit mijn systemische werkwijze werk ik met de ouders aan het opbouwen van veerkracht en weerbaarheid waardoor zij meer rust, regie en steun aan elkaar ervaren. Het effect is nu dat hun kindje veel minder spuugt, zich weer ontwikkeld en groeit. In een tijd van vier weken is het kindje bijna 500 gram gegroeid! En ze ontwikkelt zich weer actief. We zijn er nog niet, er lopen nog allerlei onderzoeken. Door elke week begeleiding te bieden door middel van een huisbezoek, af en toe telefonisch vragen te beantwoorden is het kindje nu al twee maanden niet opgenomen in het ziekenhuis.

De kern

Echt aanwezig zijn en de tijd nemen voor de angst en emoties en het totale gezinssysteem kan zo veel meer betekenen als er ziekte in je gezin binnenkomt. Dat kan leiden tot een mooie samenwerking tussen ziekenhuis, netwerk integrale kindzorg, mij en het gezin. Dit is voor mij de kern van psychosociale familie gerichte zorg. Zelf op zoek naar een samenwerking of ben je op zoek naar hulp? Dan help ik je graag. Neem contact met mij op!

Invloed van creatieve middelen op kinderen tijdens rouwproces

Elk kind rouwt op zijn of haar eigen manier na een ingrijpende gebeurtenis zoals een overlijden. Hierbij komen heftige emoties kijken, die soms te overweldigend zijn om mee om te gaan. Niet elk kind is in staat om te praten over zijn gevoelens, zijn gevoelens te verwoorden of te uiten. Het kind kan bepaalde gevoelens nog niet plaatsen, bezit nog niet de nodige tools of heeft nog niet de woordenschat opgebouwd om hier woorden aan te geven. Zeker jonge kinderen vinden het vaak lastig om over gevoelens te praten. Als zorgmedewerker kan het lastig zijn kinderen hierbij te ondersteunen. Bij De Kinderhoeksteen help ik kinderen op een creatieve manier om te gaan met de gevoelens die bij het rouwproces komen kijken en dit spelenderwijs te verwerken.


Problemen in ontwikkeling


Wanneer bepaalde emoties niet of nauwelijks besproken worden, kunnen complicaties in de rouw ontstaan, wat je bijvoorbeeld merkt aan gedragsproblemen. Het kind loopt ergens vast en blijft stilstaan in de ontwikkeling. Kinderen hebben steun van volwassenen nodig en de ruimte om richting te geven aan hun rouwproces. Maar tegelijkertijd willen kinderen – zeker oudere kinderen – hun familieleden vaak niet tot last zijn. Ze doen zich dan groot voor en stoppen hun gevoelens weg, terwijl ze juist extra begeleiding nodig hebben. Een zorgmedewerker kan deze rol vervullen, ook door het kind en/of de ouders door te verwijzen naar rouwondersteuning.



Signalen rouwcomplicaties

Signalen dat een kind extra ondersteuning kan gebruiken bij het rouwverwerkingsproces zijn bijvoorbeeld veel woede, verdriet, schuldgevoelens of angst uiten, verminderde eetlust, buikpijn, slaapproblemen, concentratieproblemen, gedragsproblemen (driftbuien, ongehoorzaamheid), schoolproblemen, bedplassen, stemmingswisselingen, depressieve klachten, veel lichamelijk contact zoeken, maar ook als een kind zich helemaal niet uit, kan dit een belangrijk teken zijn.

Inzicht in rouwproces

In de praktijk krijgt het kind de ruimte om zijn of haar verdriet te uiten en leert hij begrijpen waar gevoelens vandaan komen. Als ouder krijg je daarnaast meer inzicht in hoe het rouwproces van jouw kind verloopt en wat er in zijn hoofd omgaat. Dit maakt het makkelijker om te communiceren en verbinding te maken met je kind. Creatief bezig zijn helpt om de verbinding met het gevoel te herstellen. De gevoelens die het kind niet onder woorden kan brengen worden zo zichtbaar en zijn zo beter hanteerbaar.


Creatieve werkvormen


Bij de rouwtherapie maak ik gebruik van verschillende creatieve werkvormen, afhankelijk van de leeftijd en ontwikkelingsfase van het kind. Denk bijvoorbeeld aan tekenen, schilderen, schrijven, spel en muziek. De opdrachten zijn erop gericht om emoties te kunnen uiten, maar ook om troost en steun te bieden. Door iets tastbaars te maken, kun je mooie herinneringen aan de overledene vastleggen en dit een plekje geven.

Ondersteunen

Als zorgmedewerker kan het zinvol zijn met kinderen en ouders te praten over gevoelens, en aangeven dat er mogelijkheden zijn op het gebied van (creatieve) uitlaatkleppen. Om te weten wat de opties zijn en zelf beter beslagen ten ijs te komen, kan het prettig zijn hier de samenwerking op te zoeken met een rouw- en verliesbegeleider. Bij De Kinderhoeksteen help ik zorgpersoneel bij hun rol in de emotionele begeleiding en bij het vormgeven van de psychosociale begeleiding thuis en ondersteun in ouders en kinderen bij psychosociale problemen tijdens ziekte en overlijden. Neem gerust contact op.



De Kinderhoeksteen: https://dekinderhoeksteen.nl/

Psychosociale ondersteuning: https://dekinderhoeksteen.nl/begeleiding/rouw-en-verliesbegeleiding-kind-en-ouders/

Rouwen: hoe doe je dat? Rouwbegeleiding kan helpen

Als het gaat om rouwen, is er geen routekaart die je klakkeloos kunt volgen. Voor volwassenen niet, en zeker niet voor kinderen. Rouwverwerking is een complex proces, dat bij ieder persoon anders verloopt. De omstandigheden van het verlies hebben invloed op de verwerking ervan, maar ook de persoonskenmerken (zoals veerkracht), leeftijd en ontwikkelingsniveau (van het kind). Zeker als je nog niet eerder te maken hebt gehad met rouw, kan het lastig zijn om te weten hoe je dit het beste kunt doen. Voor zowel ouder als kind is er daarom de mogelijkheid tot rouwbegeleiding tijdens dit moeilijke proces.


Proces van rouwen

Voor jou als volwassene kan het rouwverwerkingsproces een erg lastige periode zijn.

Kinderen zijn erg gevoelig en pikken emoties gauw op. Wanneer ze niet begrijpen wat er aan de hand is, kunnen ze hierdoor angstig, somber of verdrietig raken. Omdat ze nog geen woorden aan hun gevoelens kunnen geven, of hun emoties kunnen plaatsen, kunnen hieruit gedragsproblemen ontstaan.


Rouwtaken


Ieder rouwproces bestaat uit een aantal stappen, die ook wel rouwtaken worden genoemd. Dit zijn:
– aanvaarden dat het verlies heeft plaatsgevonden
– gevoelens en reacties ervaren die volgen op het verlies
– aanpassen aan een nieuw leven waar de overledene geen deel meer van uitmaakt
– overledene emotioneel een plaats geven en draad van het leven weer oppakken


Rouwen bij kinderen

Het rouwproces bij kinderen verschilt van volwassenen. Zowel jonge kinderen als oudere kinderen vinden het meestal lastig om over hun gevoelens te praten. Ze hebben nog niet de ervaring en tools om met hun gevoelens om te gaan. Kinderen rouwen meestal in stukjes, waardoor het rouwproces een lange nasleep heeft. Andere omstandigheden kunnen ook meespelen die het rouwproces beïnvloeden. Bijvoorbeeld hoe het overlijden is gebeurd, de omstandigheden na het overlijden, hoe het kind is geconfronteerd met het nieuws, wat eraan vooraf ging, de relatie met de overledene, hoe de omgeving reageert en hoeveel steun er is.

Uitstel van verwerking


Wanneer de omstandigheden bij een overlijden niet direct duidelijk zijn voor jonge kinderen, kan er uitstel van verwerking plaatsvinden. Hoe ouder het kind wordt, hoe meer het besef groeit. Er bestaat dan een grotere kans dat problemen op latere leeftijd terugkeren, omdat het verwerkingsproces onvolledig is.

Rouwtips kinderen

– Zorg voor een vertrouwde omgeving, structuur en een open en eerlijke communicatie. Dit geeft het kind houvast nadat er een stuk zekerheid en veiligheid wegvalt.
– Leg je kind niet te veel op en laat het zijn of haar eigen tempo volgen. Een rouwproces kent geen deadline, dus neem er de tijd voor.
– Blijf in contact met je kind: kinderen hebben een luisterend oor nodig. Vooral oudere kinderen hebben de neiging zich veel terug te trekken, terwijl ze eigenlijk meer aandacht en troost nodig hebben.
– Laat je kind zijn emoties delen: door te praten of ze op een andere manier te uiten, bijvoorbeeld door te schrijven, tekenen, of spelen.
– Houd de herinnering aan de overledene levend, bijvoorbeeld door foto’s te bekijken.


Rouwtips ouders

– Gun jezelf de tijd om te rouwen en stil te staan bij het verlies: neem de tijd die je nodig hebt en wees geduldig, accepteer dat het tijd kost, en dat dit voor iedereen anders is.
– Pak je rust: rouwen kan veel energie vergen, belangrijk om je lichaam en geest rust te gunnen.
– Erken het verlies: het kan soms lang duren voordat het verlies volledig doorgedrongen is.
– Laat het verdriet en alle bijkomende emoties toe; laat jezelf de pijn van het verlies voelen; krop het niet op, onderdruk het niet, maar laat je tranen de vrije loop.
– Gun jezelf je eigen manier van rouwen: de een heeft vooral behoefte aan praten, terwijl de ander liever dingen opschrijft, dit is allemaal oké.
– Sluit jezelf niet te veel af en trek jezelf niet te veel terug, maar zoek steun bij anderen en (de juiste) afleiding.


Professionele rouwbegeleiding

Tot slot: vraag om hulp als je denkt dat je het kunt gebruiken. Iedereen is uniek en elke situatie vraagt om een eigen aanpak. Zo kan professionele rouwbegeleiding een goede keuze zijn wanneer je het gevoel hebt dat jij of je kind ergens vastloopt. Dat kan bij De Kinderhoeksteek, gespecialiseerd in rouw- en verliesbegeleiding van kind en ouders. Zij helpen om de juiste uiting van rouw te vinden en beter te communiceren met je kind.

‘Het verlies van een vriend is een ingrijpende gebeurtenis’

Het zien van de dood vanuit de ogen van een tienjarig jongetje is en blijft een ontroerende ervaring voor mij. Na een lange strijd en uitputting gaven de artsen aan dat niet alle behandelingen meer mogelijk waren, waardoor het einde in zicht kwam. Wat ben ik dankbaar dat ik als verliesbegeleider zijn emoties en angsten met hem in beeld kan brengen, zodat ze niet in de weg gaan zitten in de tijd die hij nog heeft in het leven.

Verlies

hIn dit artikel vertelde ik over deze tienjarige jongen. Als verliesbegeleider maak ik ook vaak de andere kant mee: hele jonge kinderen die iemand verliezen of hebben verloren die belangrijk voor hen was. Dit was bijvoorbeeld het geval bij Nilo, een ontzettend lief jongetje van zeven jaar oud. Sinds het overlijden van zijn beste vriendje Sjoerd, was de doorgaans vrolijke en open Nilo een stuk stiller dan anders. Hij had weinig zin om te spelen en ging na school meteen naar zijn kamer, om daar alleen te zijn. Als zijn ouders zijn overleden vriend ter sprake brachten, dan reageerde Nilo niet. Zijn ouders hadden het een tijdje aan gekeken. Maar toen Nilo na een maand nog steeds zo teruggetrokken en stil was, hadden ze mij benaderd.

Poptalk

Nilo weet dat ik ben gestuurd door zijn ouders vanwege wat hij heeft meegemaakt. Op zijn gezicht is de opluchting af te lezen toen duidelijk werd dat ik niet kwam om met hem te praten. Bij binnenkomst had ik namelijk al meteen mijn bakken met Playmobil uitgestald. Na een aantal minuten wat aarzelend de ruimte te hebben rondgekeken, durfde hij naar de bak met Playmobilstukken te lopen. Eerst pakte hij een zandbak, met daarin verschillende schepjes en emmertjes. Ook heeft hij twee poppetjes in de zandbak gezet die kinderen moeten voorstellen. Eentje met een donkere huidskleur, eentje die blank is. Hij wees naar het blanke poppetje. ‘Die ene is Sjoerd, en die ander ben ik.’

Samen in de zandbak

Nilo vertelde dat Sjoerd en hij tijdens elke schoolpauze samen in de zandbak speelden. Met de poppetjes laat hij zien hoe hij de vriendschap beleefde, en hoe belangrijk die voor hem was. ‘En hoe is het nu met jou en Sjoerd?’ vraag ik dan voorzichtig. ‘Kun je dat ook laten zien? Het bruine poppetje zit bij de zandbak, het blanke poppetje mist. Ik vraag hem waarom hij daar alleen zit. Nilo is even stil. Dan klinkt het zacht: ‘Sjoerd moest in het ziekenhuis omdat hij ineens heel erg ziek werd. En toen… toen is hij niet meer teruggekomen.’ Er rolt een traan over zijn wang. Ook ik voel een brok in mijn keel. Ik vraag hem of hij een idee heeft waar Sjoerd nu is. Hij is weer even stil, en schudt dan zijn hoofd. Dat weet ik niet zo goed.’ Dan klinkt het vastbesloten: ‘Maar later zullen we weer samen zijn.’

Glimlach

In de volgende sessies zal ik verder gaan met de dankbare taak om Nilo verder te begeleiden in zijn proces van verdriet en rouw. Na deze eerste sessie heeft Nilo namelijk, met een glimlach op zijn gezicht, aangegeven dat ik nog een keer mag terugkomen. Hoeveel sessies er voor hem nodig zijn om alles een plekje te kunnen geven, en weer de ruimte te vinden om ook weer met andere kindjes te spelen, kan ik niet van tevoren zeggen. Ieder kind is uniek. Er is altijd een mogelijkheid voor een oplossing, en ik neem alle tijd om die, samen met het kind en jij als ouder, te vinden. En heel vaak is die oplossing dichterbij dan je denkt.

Uit eigen ervaring

Als geen ander weet ik hoe een ingrijpende gebeurtenis als het verliezen van een goede vriend je diep van binnen kan raken. Maar ik weet ook dat de kracht om door te gaan in je zit. Ik heb de Kinderhoeksteen opgericht om kinderen deze kracht te laten (her)ontdekken en te gebruiken. Het is mijn missie om het kind en het gezin een stapje in de goede richting te helpen. Zo leren zij allemaal, op hun eigen manier, om te gaan met de processen van rouw, verlies en verdriet.

Contact

Swalmdal 1
3894 BK Zeewolde

06 – 295 571 16
Sabina@dekinderhoeksteen.nl

De Kinderhoeksteen

KvK: 628 728 50
BIG nummer: 190 619 789 30

Algemene voorwaarden
Privacy verklaring